friedrich nietzsche

gerçek anlamda felsefesinin "böyle buyurdu zerdüşt" kitabından ziyade "ahlakın soykütüğü üzerine" adlı eseriyle anlaşılacak filozof.

niçe der ki; sözlerimi bunca alıntılayandan gördüğüm zulmü, ne ablamdan ne de hitler'den gördüm.

piyasada sözleri en fazla kopyala-yapıştır yapılan filozof

eğer tanrı öldüyse cesedi bulan adam.

bir köprü üzerindeyim, kahverengi bir gecede
bir şarkı duyuldu uzaktan; altın bir damla gibi
döküldü titreşen enginliğe
gondollar, ışıklar, müzik--
sarhoş yüzdüler alacakaranlığa doğru...
ruhum, görünmez parmakların dokunduğu
telli bir çalgı,
bir gondol şarkısı söyledi kendi kendine.
parıldayan bir mutlulukla...
dinledi mi hiç kimse?

müthiş bir yazardır. anlaşılması lazım gelir.

masamda ot dergisinden kalma büyük bir posteri olan filozof. posterin üstünde "konuşulmayan tüm gerçekler zehirler." yazıyor ve her okuyuşumda daha da doğru geliyor. bu arada canım sıkıldığında ve konuşacak kimsem olmadığında -yani neredeyse her zaman- onunla konuştuğumu ve derdimi ona yandığımı söylemeden edemeyeceğim. keşke bana cevap verebiliyor olsaydı.

nietzsche'ye dair bir şeyler yazacağım...

15 ekim 1844’te prusya’da doğan friedrich wilhelm nietzsche, sanıyorum ki bu kadar popüler olmasına karşın hakkında çok az şey bilinen ya da çoğunlukla yanlış anlaşılan ender insanlardan biri. sistematik bir öğretisi yok; metaforlarla bezeli edebi metinlerinde tekrar eden güç istenci, üst insan ve bengi dönüş gibi özgün kavramlarından yola çıkarak bir nietzsche felsefesi oluşturuyoruz. annesi, kız kardeşi, anneannesi ve iki teyzesi olmak üzere büyük ölçüde psikolojik sorunları olan beş kadınla birlikte büyüyen nietzsche, 18 yaşında inancından şüphe etmeye başlayana kadar dindar bir protestandı. 20’li yaşlarının hemen başlangıcında tanıştığı arthur schopenhauer’ın “isteme ve tasarım olarak dünya” adlı kitabında insan için istencin yadsınamaz varlığını ve varoluşsal karamsarlığı; wagner’in bestelerinde ise yıkıcı ve yaratıcı gücü buldu. etikten estetiğe eski değerlerin ve uygarlığın çöküşüne şahitlik eden nietzsche metafizik problemleri değil, yaşamı konu edinerek “nasıl yaşanmalı?” sorusunu yanıtlamaya girişti. yıkım ve yaratımın birlikteliği konusu nietzsche’yi nihilist olarak etiketleyenlerin genellikle gözden kaçırdığı bir detay. nietzche, wagner, hatta bu felsefe ve müzikten beslenen adolf hitler dahi var olan her şeyi yıkıp yeni bir ideal sunan kişilerdi. bu idealin doğruluğu her ne kadar tartışmalı olsa da, bu kişiler tarafından özellikle sanatın kudretinin vurgulanması tesadüf değildir; nitekim kendilerini yeni dünyanın yaratıcı sanatçısı olarak görürler. bu yüzden yaşamının son yıllarındaki nietzsche’den oldukça farklı olan onun felsefi insanı, yani üst insan, intihara meyilli veya melankolik değildir. aksine yaşam tutkusuyla doludur, eyleyicidir. peki üst insan kimdir?

1870’de almanya ve fransa arasındaki savaşa gönüllü olarak katılan nietzsche’ye cephedeki deneyimleri, tüm vahşi sonuçlarına rağmen güç ve iktidar arzusunun varlığını göstererek insanın en temel arzusunun sadece yaşamda kalmak olmadığını düşündürdü. bu yüzden geleneksel hıristiyan ahlakın öğütlediği sevgi, merhamet, kanaatkârlık, ölçülülük gibi değerlerin aslında sahte olduğunu, dahası bir çeşit köle ahlakını temsil ettiğini savundu. hıristiyanlık insanın doğasını anlayamamıştı. zayıf olanlar insanın özü olan tutku ve taşkın çoşkunun bastırılmasını bir erdemmiş gibi sunuyordu.

bu yüzden 1872 yılında yayımladığı tragedya’nın doğuşu’nda hıristiyanlık öncesi antik yunan toplumuna değin geri giderek hıristiyanlığın üzerini örtmediği gerçek insan ve doğal yaşam pratiklerini aradı. kitapta kurguladığı apollon ve dionysos ikilemi, akıl, düzen ve uyumun karşısına taşkınlık, çoşku ve tutkuyu koyarak insan yaşamının özü olan gerilimi gösterir. nietzsche’de tanrı, ontolojik bir problemden ziyade hıristiyan ahlakını temsil eder. bu açıdan tanrının ölümü, yeni dünyanın şafağında geleneksel değerlerin ölümüdür. eski iyi ve kötünün ötesinde hayatının sorumluluğunu alarak kendi değerlerini yaratma gücüne sahip üst insanı müjdeler. tanrının ölümüyle, insan kendi dünyasının yasa koyucusu yani tanrısı olur. bu açıdan ironik bir biçimde nietzsche’nin bir ahlak filozofu olduğu bile söylenebilir, tabii tersine-ahlak filozofu olarak… nitekim bengi dönüş kavramıyla davranışlarımızı sınayabileceğimiz hipotetik bir test dahi sunar: hayatın sonsuza dek tekrarlanacak bir döngü olsaydı, her bir günü sonsuza dek tekrar tekrar yaşayacak olsaydın, sen nasıl davranırdın?

friedrich nietzsche, platon'un aksine akıl yoluyla mutluluğa ulaşılabileceği görüşü yerine insanların mutlu olmak için hakikati kurguladığını söylemiştir. felsefecilerin platon'un tutkusu ile halk için dinlerde peygamberlerin hakikat olarak sunduğu dini gerçekleri eş tutmuştur. bir yandandan da platon un eleştirdiği protagoras'ın "insan insanın ölçüsüdür" sözünden hareketle göreceliliğin geçerliliği üzerine düşünürken tıpkı kant'ın söylediği gibi evrensel bir ahlak olgusunun olamayacağını bu konuda tarihi gerçeklerin, olayların bu olgunun değişimine neden olacağını söylemiştir. kant'ı bu açıdan tek tip insan yaratma düşüncesi bazında eleştirmiştir.

nietzsche'nin birlikte anıldığı nihilizmle ilgili söylemi, bu dünyayı yadsıma yerine insanın kendi değerlerini yaratabilecek, dinlerin yaptığı gibi bu dünyayı önemsizleştirmek yerine insanın hayatını tıpkı bir sanatçı gibi yaratabileceğini söylemiştir.

dünyaya "her zaman gerçek gerekecek o zaman dünyaya herzaman heraklietos gerekecek" demiştir. hayran olduğu ve etkilendiği heraklitos evrenin devinimi ile ilgili görüşleri çok iginç olan bir filozoftur. efes'te yaşamış olan filozof ünlü "bir nehirde iki kez yıkanilmaz" sözünün sahibidir.

nietzsche'nin sanatın yaratma gücünün dünyayı değiştirebileceğini inandığı süreçte besteci wagner ile olan dostluğunu hazin sona eriş hikayesini ilginçtir. wagner'in değişim bir yana sadece kendi şanına düşünen bir besteci olduğunu ve müziğin toplumu değiştirmede imkansız bir noktada olduğunu wagner'in bir konserinde gördükten sonra büyük öfke duymuştur. belki de en başlarda yaşam dolu bir adam izlenimi verirken hem bulamadığı değerlerin hem de ailesinden yediği darbelerin etkisiyle felsefesinin belki de ilk deneği olarak kullandığı hayatının yıkımına şahit olarak akıl sağlığını kaybetmiş olabilir.

kendileri kafa sözlükteki nickname imi bulmamı sağlamıştır.

fakat nihilistler tarafından nietzsche bir nihilist olarak değil nihilizm in bile üstünde bir felsefeye sahip olduğunu ve artık o yollardan çoktaaaan geçtiklerini kabul etmektedir.

teşekkürler

belirsizlik değil, kesinliktir insanı çıldırtan. *

mükemmel insana ulaşma çabasını takdir ettiğim teori ve pratiğin uyumsuzluğunun en büyük örneklerinden biri olmuş, sonradan boşluğa bakmayı insana bakmaya yeğ tutan filozof.

nietzsche bir gün yolda ilerlerken bir kalabalık görür. ortada bir fayton ve ilerlemesi için atı hunharca kırbaçlayan bir insan. nietzsche atın inlemelerine çok üzülmüş olucakki atın yanına gidip. at ile konuşmaya başlar. söylenenlere göre okadar dert etmistir ki akıl sağlığını yitirir . komşularını rahatsız etmeye başlar . evde kendi kendine konuşmaya çoğu zaman da bağırmaya başlar. nietzsche şikayet edilir hapse atılır . ve herkesin bildiği o bilgin muazzam ötesi adam asla eskisi gibi olamaz ...

"insan hayatı öyle yaşamalıdır ki bir daha dünyaya gelsem yine bu şekilde yaşamak isterim diyebilmelidir."sözünün sahibidir. onu herhangi bir felsefe okuluna dahil edemezsiniz.fazlasıyla kendine özgü bir düşünürdür.çok okumuş, ahlaķtan dine, devletten özgürlüğe kadar birçok alanda özgün düşünceler ortaya koymuştur.bu açıdan nietzche'yi anlamak için işkembeden atmadan önce iyice okumamız gerekir. yalnız ne yazık ki okumanız onu anlamanızı da garanti etmez.hayata dair bizlere farklı bir perspektif sunma anlamında en zengin düşünürlerin başında gelir kendisi.

bengi dönüş kavramı yanlış anlaşılmış ve popüler felsefe tarafından çarptırılmış filozof. nietzsche’ye göre bengi dönüş, fiziğe ilişkin bir yasa olmaktan ziyade, hayatı olumlamaya ilişkin psikolojik bir çıkarımdır. ki nietzsche kendisini son psikolog olarak tanımlar. bengi dönüş tekrar ve tekrar aynı hayatı yaşadığımız ve bunun farkında olmadığımız anlamına gelmemektedir. bengi dönüş hayattaki her olgunun/eyleminin derinden ilişkili olduğunu içerimlemektedir. yani insanın hayatındaki bir anın ortaya çıkması için, bütün hayatı aynı olmalıdır. tabi dediğim üzere bu fiziksel bir yasa olmaktan ziyade, bir düşünüş biçimdir. nietzsche bengi dönüş fikri aracılığıyla, hayatınızdaki bir anı olumlamak için bütün hayatınızı olumlamanız gerektiğine işaret eder. şimdi hayatınızdaki en mutlu anınızı düşünün, o anın ortaya çıkması için bütün acıların, üzüntülerin, hayal kırkılıklarının gerçekleşmesi gerektiğini düşünün. yani o anı olumlamak için, bütün hayatınızı baştan sona olumlamanız gerekmektedir. nietzsche bengi dönüşle bize, hayatın her şeyiyle olumlanması gerektiğini ve yaşadığımız hayatı tekrar ve tekrar yaşamak istememiz gerektiğini ifade etmektedir. çünkü bundan başka bir hayatımız yok ve hayat her şeye rağmen yaşamaya değer.

“insanın kendisi olmasının koşulu, kim olduğunu hiç mi hiç bilmemesidir." - nietzsche, ecco homo kitabından.

sevmem. sevene de saygı duymam pek.
edit: kendi köylülerini köyünü hor görenlerin taşralı bir **ç kurusuna sevgi beslemesi de ekstra komik.

''güzelliğin ağır oku.
en asil güzellik türü bizi
birdenbire çarpmaz,
fırtınalı ve sarhoş
edici saldırılarda bulunmaz
(böyle bir güzellik kolayca nefret uyandırır)
tersine en asil güzellik,
neredeyse farkında olmaksızın
yanımızda taşıdığımız,
ağır ağır içe işleyen ve yine kimi zaman
bir rüyada karşılaştığımız, ama en sonunda
uzunca bir süre yüreğimize
özenle yerleştikten sonra
bize tamamen sahip olan ve
gözlerimizi yaşlarla, yüreklerimizi
tutkuyla dolduran türden bir güzelliktir.
güzelliği görünce ne için yanıp tutuşuruz?
güzel olmak için: güzellikle
birikmiş epeyce mutluluk; kısmet olması
gerektiğini tasavvur ederiz.

ama bu bir yanılgıdır...''

üst insan fikriyle çığır açmış filozof.

ah ah! milyonlarca kelime gelir de ifade edemez düşünceleri. işte o etmiş. o yüzden yer etmiş.

tanrıyı öldüren adam olarak aklımda yer eden alman filozof. günümüzde çok popüler kendisi. ama yaşadığı dönemde pek tanınan biri değilmiş. hatta kitapları pek satmadığı için bu almanlar beni hiç anlamıyor dediği söylenir. gezgin ve yalnız bir hayat sürmüştür. köklerine bağlı kalmak istememiştir. ama öldüğünde doğduğu evden 30 metre ötede bir yere gömülmüştür. yani başladığı yere geri dönmüştür. beni üzen bir detay bu. ömrünü köklerinden kurtulmak için harcadı ama döndü dolaştı ve evine geri döndü.