izafiyet teorisi

o kadar konu varken bu konuda konuşmak istiyorum. bilmediklerim korkularımı oluşturuyormuş üzerine gitmeliymişim. hadi bakalım gidelim görelim.

(bkz: galileo galilei) 1632'de dünyanın başlıca iki sistemine dair diyalog makalesinde ilk kez dile getirmiş. ondan önce de mö 4. yy da (bkz: aristoteles) tarafından dile getirilmiş. (bkz: eylemsizlik)
sonra çok (bkz: einstein) çıkmış demiş ki bu galileo eksik bırakmış bunu ben tamamlayayim derken teoriyi cokertmis. özele geçelim demiş. kalkmış özel izafiyet teorisi bulmuş. eylemsizligin özeli mi olur lan.

biliyorum yapmamaliydim. ama çok canım sıkılıyor.

yaşlanmaya karşı en etkili çözüm gibi duruyor.

hayatımdaki birçok şeyi izafiyet yoluyla farklı ifade etmeye ve sanki öyle değilmiş de öyleymiş gibi kabul etmeye çalıştığım doğrudur...
izafiyet hayat kurtarır arkadaşlar, çok güçlü psikosomatik etkileri var bence
hihihi

(bkz: rölativite)
(bkz: görecelik)
zaman gravite oranında görecelidir. bütün özet bundan ibaret.

albert einstein'in izafiyet teorisi kitabı ilk kez 1916 yılında basılmıştır. elimde bulunan türkçe çevirisinin say yayınları tarafından çıkarılan kitabının 1. baskısı ise 1989 yılına aittir. kitabın ön sözünde einstein, kolay anlaşılabilmesi için sade ve ayrıntıdan uzak bir dil kullandığını, kitabı üniversiteye gidebilecek düzeye gelmiş herkesin okuyabileceğini söylemiştir. einstein'in türkiye'nin günümüzdeki eğitim sisteminden haberi olsa "türkiye'de eğitim almış olanlar hariç" derdi herhalde. çünkü bunu liseyi hatta üniversiteyi bitirmiş birinin anlaması gerçekten çok zor. şahsen ben de anlamakta güçlük çektim. bu yüzden einstein'ın keşfini hayatıyla birlikte harmanlayarak anlatarak ilginç hale getirmeye çalıştım.


einstein, 1905'te zar zor isviçre patent enstitüsünde bir iş bulur. burada yaptığı iş onun için çok kolaydır, bu yüzden düşünecek hayli vakti vardır. bir gün otobüse biner ve saat kulesine bakar. saat kulesinden uzaklaşırken acaba ışık hızında gitseydim ne olurdu, diye düşünür. işte o anda ışık hızıyla uzaklaşırken saatin duracağını keşfeder. bu düşünce onun için bir devrimdir.

henüz genç yaşlarında, uzay-zaman üzerine yaptığı bu gözlemleri matematiğe döker ancak bilim dünyası tarafından kabul görmez. bu onu büyük bir depresyona sürükler. bu süreçte, önemli bir bilim dergisinin editörlüğünü yapan bilim insanı max planck eintein'in makalesini okur ve çok etkilenir.

bu süreçte einstein zürih'te tanıştığı, kendisi de bir fizikçi olan mileva ile evlenir.

1907 yılında gelindiğinde özel görelilik kuramını yayımlar. buna özel denmesinin sebebi, kuramın sadece sabit hızla düzgün doğrusal hareket yapan cisimler için geçerli olmasıdır. bu şekilde hareket eden cisimlerin birini referans kabul edersek diğerinin hareketiyle ilgili sonuçlara ulaşmak mümkündür bu kurama göre.

ancak bu kuram tabi ki einstein için yeterli değildir. onun istediği şey, kuramın yerçekimini ve ivmelenmiş cisimlerin hareketini de içermesiydi. bu 250 yıldır bilim camiasında tanrı gibi görülen newton'a savaş açmak demekti. aslında newton da kendi kuramının eksiklikleri olduğunun farkındaydı. boşluklar vardı. bunları açıklayamadığı zaman tanrının işi olarak yorumluyordu. lakin einstein'a göre "tanrı zar atmaz."dı.

patent enstitüsünde boş vakitlerinde düşünce deneyleri adını verdiği hayali deneyler yapıyordu. çatıdan atlayan ağırlıksız bir adamı düşündü sonra asansörün içinde yerçekiminin etki etmediğini düşündü. tren deneyleriyle zamanın ve mekanın göreliliğini açıkladı. bu düşünce deneyleri sonunda şu sonuca vardı: yerçekimi dediğimiz şey aslında bir uzay-zaman boyutu. uzay-zaman dünyamızın kütlesi nedeniyle etrafında bükülüyor ve uzay-zaman bizi içeri doğru itiyordu. aynı zamanda gezegen yörüngeleri de bu yüzden eliptik bir şekil alıyordu.

einstein ilk kez 1911'de bir bilim insanı olarak kabul gördü. büyük bilim adamlarıyla toplantılara katılıyordu. mileva bu durumu kıskanıyor, 'senin yerinde olmayı çok isterdim.' diyordu.

einstein, güneşin yakınından geçen bir ışığın büküleceğini düşünerek bu sapma açısını matematiksel denklemlerle hesapladı. bükülen şey aslında ışık değil, uzaydı. ancak bu teorinin deneylerle desteklenmesi gerekiyordu. böyle bir olay gün ışığında gözlemlenemezdi ve tek yolu güneş tutulmasını beklemekti. bu teorisini yayımlamadan önce astronomlardan bunu gözlemlemesini istedi. ama kimse ona geri dönüş yapmıyordu, biri hariç. genç bir asistan olan bu astronom gözlemi yapmayı kabul etti. tutulma, 21 ağustos 1911 tarihinde kırım'da gözlemlenebilecekti.

bu sırada planck, einstein'i almanya'da yeni kurdukları bir enstitüye gelmesi için ikna etti. einstein'in bu teklifi kabul etmesinde kuzeni elsa ile olan yakınlaşmasının da rolü büyüktü. zaten berlin'e taşındıklarında mileva ile araları iyice bozuldu. mileva'yı ayrılmaya ikna edebilmek için ona bir gün nobel'i kazanacağını, boşanmaları durumunda burada gelecek tüm parayı nafaka olarak ona vereceğini vaat etti. bunun üzerine mileva einstein'dan ayrılarak zürih'e döndü.

bir yandan tutulma için tarih yaklaşıyordu. ancak tam bu sırada almanya-rusya savaşı patladı. kırım'da gözlem için bulunan alman bilim adamları esir düştüler. içlerindeki amerikalı astronomlar gözlemi tamamlamak istedilerse de bulutlar nedeniyle tutulma gözlemlenemedi.

1. dünya savaşı başlamıştı artık. bilim adamları arasında iletişim kopmuştu. bu durum çalışmaları ziyadesiyle yavaşlatmıştı. einsten 1915'te üzerinde 8 yıldır çalıştığı genel görelilik kuramını tamamlamamıştı henüz. kuramın matematiğinde birçok hata vardı. bir gün bir toplantı sırasında onu dinleyenler arasında ünlü matematikçi david hilbert de vardı. einstein, hilbert'in kuramını çalmasından çok korktu. bu korku, bu problemi bir an önce çözmesi için elini çabuk tutmasını gerektirdi. bir gün, 1913'te yani üç yıl önce, bir kenara attığı denklemin aslında kullanılabilir olduğunu anladı ve o denkleme geri döndü. işte o an tam anlamıyla bir aydınlanma anıydı.

newton'un açıklayamadığı en önemli sorun, güneşe en yakın gezegen olan merkür'ün yörüngesinin merkezinde olan kaymaydı. bu soruna eğilen einstein genel görelilik sayesinde bu sorunu çözdü. şimdi 1916 yılında artık elinde tamamlanmış bir genel görelilik teorisi vardı. bu newton'un tahtını sallayacaktı.

bu teorinin bilim dünyasında kabul görmesi için gözlemlerle desteklenmesi gerekiyordu. bu amaçla astronom cambell 1918 yılında bir tutulmayı fotoğrafladı. çok hasas ölçümlerimi gerektiren bu çalışmada bir türlü einstein'ın dediklerini çıkaramıyordu. ve deneylerindeki gözlemleri kesin bir sonuç elde edene kadar açıklamak istemiyordu. diğer yandan ingiliz astronom eddington, afrikada bir tutulmayı gözlemeye gider. onun ilk gözlemleri einstein'i doğrular. güneşin etrafında görünen sapmalar einstein'in matematiği ile uyuşmaktadır. eddington bu ilk gözlemlerini yaparken cambell, kraliyet enstitüsüne einstein'ın başarısız olduğu hakkında kendi çalışmalarını açıklayacakken eddington'dan tersi yönde gözlemleri olduğu telgrafı gelir ve cambell açıklamayı yapmayıp tekrar gözlem yapmak ister. eddington çalışmalarını tamamladığında kraliyet kuruluna einstein'in haklı olduğunu söyler. bu tarihi bir andır. artık newton'un dünyası çökmüştür. bu gerçekten inanılmaz bir an. daha sonra cambell'in 1922 yılında yaptığı gözlemler de einstein'ı doğrulamıştır.


1922 yılında einstein nobel'i alır. ancak bilinenin aksine izafiyet teorinden dolayı değil fotoelektrik etki üzerine yaptığı çalışmaya verilmiştir ödül. einstein buradan gelen parayı söz verdiği gibi mileva'ya gönderir. bu aynı zamanda elsa için de bir zafer olmuştur ve onunla evlenir.

uzay ve zaman arasındaki ilişkiyi açıklayan, einstein tarafından ortaya atılmış kuramdır.

teori 2 varsayıma dayanır;

einstein in düşünce deneyleriyle ortaya koyduğu, ölümünden 5 yıl sonra da hafele-keating deneyiyle doğrulanan teori.

doğruluğu gerek deneyler gerekse mantıksal çerçeve de defalarca kanıtlanmış kuramdır. bu teori, zaman ve uzay kavramlarını ele alır ve nesnelerin hareketinden bağımsız olarak, zaman ve uzayın nasıl işlediğine ilişkin açıklamalar sunar.

izafiyet teorisine göre, zaman ve uzay birbirinden ayrılamaz bir bütün oluşturur. farklı gözlemciler, hareket durumlarına bağlı olarak zaman ve uzayın farklı şekillerde işlediğini gözlemleyebilirler. bu durum, farklı gözlemcilerin aynı olayı farklı zamanlarda ve mekanlarda gözlemleyebileceği anlamına gelir.

izafiyet teorisi, özellikle ışık hızının sabitliği ve fiziksel olayların gözlemci bağımlılığı ile ilgili önemli sonuçlar ortaya koymuştur. bu teoriye göre, ışık hızı vakumda sabittir ve hiçbir şey bu hızdan daha hızlı hareket edemez. bunun yanı sıra, fiziksel olayların gözlemci bağımlılığından dolayı, zaman ve uzayın farklı gözlemciler tarafından farklı şekillerde algılanabileceği ortaya çıkmaktadır.

izafiyet teorisi, birçok önemli sonuç ortaya koymuştur. bunlardan biri, kütleçekimi etkisindeki cisimlerin ışığı bükmesidir. ayrıca, zamanda geriye doğru yolculuk gibi kavramlar da izafiyet teorisine dayanır. çünkü izafiyet teorisi, "twin paradox" olarak da bilinen ikiz paradoksu deneyini açıklamaktadır. bu deney, uzayda bir kardeşin hızlı bir şekilde hareket etmesi ve yeryüzünde kalan kardeşle kıyaslandığında daha yavaş yaşlanması üzerine kuruludur. eğer hızlı hareket eden kardeş dünya'ya geri dönerse, dünya'ya geri döndüğünde, dünya'daki kardeşiyle kıyaslandığında daha genç olacaktır. bu ilginç sonuç, zamanın hareket ve yerçekimi etkisi altında nasıl değişebileceğini göstermektedir.

izafiyet teorisinin bilim bir yana, gündelik hayatımıza etkisi o kadar fazladır ki, mesela bu teori; dünya'nın kütlesinin büyük bir etkisi olduğu için, dünya üzerindeki zaman ve uzayın da farklı şekillerde işlediğini öngörmektedir. bu etki, zamanın dünya'nın yüzeyine yakın bölgelerinde, dünya'nın merkezine yakın bölgelere göre daha yavaş ilerlemesine neden olur.

bu farklılık, gps cihazlarının doğru konumlandırılmasında önemli bir rol oynamaktadır. gps cihazları, zaman dilimlerinin farklı şekillerde işlediği bu etkiyi hesaba katarak konum belirlemesi yapmaktadırlar. yani eğer izafiyet teorisi olmasaydı, gps cihazlarının saniyenin birkaç milyonda biri kadar hassas bir konumlandırma yapması mümkün olmayacaktı.

yine izafiyet teorisi, bir yıldızın ışığındaki küçük bir sapmayı bile hesaplayabilir. bu etki, yıldızların yerçekimi alanından geçerken ışınlarının bükülmesinden kaynaklanır ve genel olarak "gravitasyonel merceklenme" olarak adlandırılır. bunun bize etkisi karmaşık olsa da genel anlamda; özellikle evrende var olan karanlık maddenin varlığının keşfedilmesi için önemli bir araçtır, bilim adamları bu teori sayesinde evrenin genişlemesi, kara delikler, büyük patlama teorisi ve diğer birçok fiziksel olay hakkında daha iyi anlayışa sahip olmuşlardır.

özel görelilik kurâmı

uzay ve zaman arasındaki ilişkiyi açıklayan bilimsel teoridir.
xx. yüzyılın en önemli teorilerinden biri olup, teorisyeni albert einstein'dır.
genel görelilikte açıklanan üç boyutlu uzayzaman eğriliği analojisinin iki boyutlu uzay üzerinde bir izdüşümü


bazı öngörüleri

t/ albert einstein teorilerinden olup, uzay/ zaman ilişkisini açıklayan teori olarak tanımlanır, iki varsayıma dayanır;


zamanın göreceli oluşu ikizler paradoksu ile bile desteklenebilecek, belki de kanıtlanabilecek bir iddiadır.

ikincisi ise zamanın akışını hızın belirlediği;
şöyle ki, bir şeyi ne kadar hızlı yaparsanız zaman sizin için o kadar kısa sürer.
süratle giden bir araba ile bir bisikletli varış noktasına aynı zamanda varmaz, hızlı olan için zaman daha çabuk geçmiştir.

kaplumbağaların uzun yaşamasının bununla ilgisi olduğu düşünülebilir, hızlı yaşamadığı için onun zamanı ile bizim zamanımız eşit olmayabilir, onun ömrünün yarısı 100 yıl düşünürsek, birinin ömrünün yarısı, bizim ömrümüzün tamamı olabilir.

yavaş olduğu için ölmüyor olabilir.
zamanın nasıl geçtiği/ izafiyeti/ hızdan başka bir şey değil.

zamanın her yerde aynı hızda olmayabileceğini iddia eden teori olup albert einstein tarafından dünyaya duyurulmuştur.

kara delikler ile tanımlanmışlardır.
ikizler paradoksu ise izafiyet teorisinin kanıtı gibidir.
teori 2 varsayıma dayanır.

1

(bkz: görelilik kuramı)

zamanın göreceli olabileceğini savunan teori olarak bilinir.
einstein tarafından ortaya atılmıştır.

ikizler paradoksu'na baktığımızda kardeşlerden biri uzayda yaşlanmazken, dünyada olan daha çabuk yaş alır. bu paradoksa göre zaman görecelidir.

interstellar filmi ile gözler önüne serilen teoridir. ikizler paradoksu da buna bir örnektir.

zaman her yerde aynı olmayabilir.
zaten kara deliklerde zaman diye bir şeyin olmadığı söyleniyor..

t/ albert einstein tarafından ortaya atılan ve zamanın göreli olduğunu iddia eden teori.

filmde adam yaşlanmazken dünyaya geri geldiğinde küçük kızı murphy ölüm döşeğinde yatıyordu.^^

beni aşan bir konu.