rosetta taşı

rosetta taşı m.ö. 305 - m.ö. 30 yılları arasında mısır'ı yöneten hellenistik ptolemaios hanedanlığı'nın yazıt taşıdır.
antik mısırlılarla ilgili bir çok şey tam bir gizemdi. ‘firavunların kutsal metinleri’ olarak adlandırılan hiyerogliflerde ne yazdığı bilinmiyordu.
mühendis yüzbaşı bouchard, 1799’da “reşit kasabası” yakınında yazılı bir taş buldu. taşa, fransızlar’ın “rosetta” dediği reşit kasabası nedeniyle “rosetta taşı” adı verildi. 118 cm uzunluğunda, 77 cm genişliğinde, 30 cm kalınığında ve 762 kg ağırlığındadır.
taş, kahire’ye gönderilerek fransızlar’ın kurduğu “mısır enstitüsü”nde incelendi. bu siyah granit taşın üzerinde 3 farklı dille yazılmış metin bulunmaktaydı: en başta hiyeroglif yazısı, ortada bilinmeyen başka bir dil ve en alttaysa antik yunanca bir metin vardı.
bilinmeyen dilin çözülmesiyle rosetta taşının rahiplerin toplantısını özetleyen bir ferman olduğu ortaya çıktı. fermanın başlangıcında, kral’ın mısırlılara ve ülkesine olan sevgisinden bahsedilmekte ve kral övülmektedir. vergi borçlarının affedildiği anlatılmaktadır.
şifreyi çözen jean-francois champollion bu taşta bulunan ve özel isimler içerdiği saptanan kartuşlardan, eski mısır koptik dilinden, yunanca çeviriye sahip olan filay dikili taşından ve mısırlı tarihçi monetho’nun mısır firavunlarınının soy ağacını çıkarırken anlattıklarından yola çıkarak geniş bir dilbilim çalışması yürütmüştür.
ve hiyerogliflerde yazılanlar çözülmüş, dünyanın bilinmeyen 3.000 yıllık tarihini aydınlanmıştır.
bu taş eski zamanlarda bile toplumsal kargaşanın ekonomik sıkıntılar ve artan vergilerden kaynaklandığına dair bilgiler içermektedir. halk fakirleşirse isyan çıkartır, kral tahtının gideceğini anlarsa halkı çok sevdiğini söyler, vergi affı yapar.
"halk cebindeki para azalınca kral falan tanımaz."

sıkı bir freud hayranı olan psikiyatrist serol teber'e göre anna o. vakası psikanalizin histeri hastaları öncüllüğünde gelişiminde rosetta taşı görevini yapmıştır.

bu benzetmenin uzağında mısır'da bulunan ve m.ö.196 yılına ait olduğu tahmin edilen gerçek rosetta taşı, üzerindeki hiyerogliflerin yunanca karşılığının bulunması nedeniyle pek çok tabletin çevirisinin yapılmasına olanak sağlamıştır.

süt kaynatırken sütün taşmasını engellemek için kabın içerisine atılan taş. mahmutpaşa'da bulunan hanlardaki dükkanlardan ya da işportacılardan edinebilirsiniz.

vakti zamanında bir dükkanın vitrininde yazan "rosetta taşı geldi" ilanı ile ne olduğunu öğrenmiştim. uzun zamandır kullanıyorum gayet işlevsel.

dil öğretiyor mu diye iğrenç bir espri yaomak istiyorum ama rosetta stone'la bir alakası var mı?

napolyon'un bir seferi sırasında mısır'da keşfedilmiş bilimsel ve tarihsel olarak çok değerli bir yazıt. günümüzde british museum'da sergilenir. ingilizler napolyon'u işte böyle yenmiştir.

ismi bulunduğu kasaba olan el-reşid'in batılılar tarafından telaffuzundan gelir.

jwst, yaşanabilir dünyaların sırlarını açığa çıkarmak için şimdi dikkatini bir "rosetta stone" gezegenine çeviriyor..buradan

yeniden kendi çabamla çözmeye çalıştığım taş.

rosetta taşı’nın keşfedilme hikâyesi, napolyon'un dehası ile ilgili büyük ipuçları taşıyor benim için.

napolyon bonaparte, bildiğiniz üzere 1798 yılında mısır'a bir sefer düzenliyor. bu sefer sırasında napolyon, sadece askeri personel ve askeri malzeme ile değil; aynı zamanda bir grup bilim insanı, mühendis ve sanatçıyı da yanına alıyor. napolyon'un yanında götürdüğü bu bilim insanı ve sanatçı grubuna alimler anlamına gelen "savants" adı veriliyor.

napolyon, bu bilim insanlarını ve sanatçıları yanına alarak fethedeceği ülkenin, yani mısır'ın zengin tarihini, kültürünü ve coğrafyasını incelemeyi ve bu bilgileri kendi ülkesine, fransa'ya taşımayı amaçlıyordu. aynı zamanda, bu bilim insanları ve mühendisler, askeri operasyonlar sırasında bazı teknik konularda yardımcı oluyorlardı. hatta bu "savants" grubu, buradan edindikleri bilgiler ile "description de l'égypte" * adlı, mısır'ın kültürünü vs. anlatan bir eser yazıyorlar.

napolyon'un seferde yanında getirdiği bilim insanları, sefer esnasında, antik dünyanın bir kısmını aydınlatacak; bilgilerimizi yeniden yazdıracak bu taşı fark ediyorlar. napolyon, yalnızca askeri ordusu ile sefere çıksaydı antik dünya belki de bizim için bu kadar da aydınlık olmayacaktı.

bildiğiniz üzere taş; 1799 yılında mısır’ın kuzeyinde, rosetta isimli küçük bir kasaba yakınlarında keşfediliyor. ismini de buradan alıyor zaten. bu taş, üzerinde üç farklı yazı tipi bulunan eski bir yazıt parçası, üç dil ise şunlar: yunanca, demotik (antik mısır halk dilinde yazılmış) ve antik mısır hiyeroglifleri.

bu taşın keşfi, napolyon'un "savants" takımını ve dünyadaki tüm bilim insanlarını heyecanlandırdı çünkü bu, binlerce yıldır çözülemeyen antik mısır hiyerogliflerini anlama yolunda önemli bir adım olabilirdi. nihayet dilbilimciler tarafından rosetta taşı incelendiğinde, üç farklı yazı tipinin de aynı metni ifade ettiği fark edildi.

jean-françois champollion isimli genç ve yetenekli bir fransız dilbilimci, bu taşın sırlarını çözmek için yıllarca çalıştı. kendisi zaten ülkesinde antik dillere olan ilgisi ve bu konudaki derin bilgisi ile tanınmaktaydı. halihazırda yunanca bilen champollion, yunanca bölümün çevirisini yaparak, diğer iki yazı tipi arasındaki bağlantıları bulmak için çabaladı.

champollion’un çabaları nihayet meyvesini verdi ve hiyerogliflerin sır kapısı aralandı. bu büyük başarı, tarih öncesi mısır uygarlığını anlamamızda devir açan bir an olarak tarihe kazındı. rosetta taşı, bugün hala londra’daki british museum’da sergileniyor.



ek bilgi için türkçe kaynak:
www.worldhistory.org/trans/...

champolion gibi bir dehanın çözmek için bir ömür harcadığı granit taş.
sonuç: hiyeroglif yazısı çözüldü.