ankara savaşı

20 temmuz 1402 tarihinde ankara çubuk ovasında, osmanlı devleti ile timur devleti arasında meydana gelen ve neticesinde osmanlı devletinin yenildiği savaş. bu savaşın sonunda osmanlı padişah'ı yıldırım bayezid timur'a esir düşmüştür ve osmanlı devleti 11 yıl sürecek bir fetret devrine girmiştir.

beyazıdin timura esir düştüğü savaş.tarihçiler savaşı aslında bayezid’in önde götürdüğünü fakat sonradan timur’u ormanda sakladığı filleri devreye soktuğu ve askerlerin daha önce görmediği devasılıkta olan bu hayvanlardan korkmasıyla savaşın kaybedildiğini söyler.bu arada ankara eskiden ormanmış!

ankara muharebesi, osmanlı padişahı yıldırım bayezid ile timur arasında, ankara'nın çubuk ovası'nda 20 temmuz 1402 tarihinde yapılan muharebe.

(bkz: ankara savaşı)
(bkz: aramaya inanmak)

edit: madem doğru başlığa taşınmış, bir bilgi bırakalım. bu savaşta tatarlar osmanlı'ya ihanet ederken, sırplar padişahın yanında ölümüne çarpışmıştır. savaş sonunda haçlı donanması osmanlı'ya yardımda bile bulunmuştur. zira o dönem hıristiyan dünyasının boogeyman'i osmanlı iken, onları bile yenebilen bir güç ortaya çıkması avrupa'yı oldukça tedirgin etmişti.

timur ordularına isen buga’nın komuta ettiği savaş. isen buga’nın adı bugün esenboğa olarak yaşamaktadır. ayrıca bu savaşta osmanlı’ya bağlı tüm anadolu türkmen beylikleri timur daha savaş başlamadan kendi ongunlarını açar açmaz aniden hepsi birden timur safına geçivermişlerdir. sırplar da bu savaşta osmanlı için kahramanca çarpışmışlardır.

benim bu savaşla alakalı en iyi gözlemim, yıldırım bayezid'e ihanet etmeyen birliklerin, rumeli'den gelen çoğunluğu yabancı uyruklu askerlerin oluşturduğu birlikler. isteyenler araştırabilir.

@7 bunun nedeni türk askerlerin tirmurun orta asyadaki gibi bir devlet anlayışıyla devlet kuracağını düşünmesi rumelili askerler ise mutlak monarşili klasik avrupa tipi yönetim istiyordu.

stefan lazareviç komutasındaki sırplar, teslim olmamış, savaşmışlar.

bu savaşta osmanlı devleti'nin yanında savaşacak olan kara tatarlar savaş esnasında taraf değiştirerek timur devleti'nin saflarına katılmıştır.
bu olay mürted vakası olarakta bilinir. yıldırım beyazıt'a ihanet edenler savaşın kaybedilmesinde etkin rol oynadılar.
savaşın gerçekleştiği yer, şu an ankara'da bulunan eski adıyla akıncı hava üssü olarak kabul edilir. 1996'dan önceleri mürted üssü olarak bilinirdi.
1996'da ismi değişti ve akıncı oldu. ne tesadüftür ki 15 temmuz darbe girişiminde üs olarak kullanılan yer akıncı hava üssü'ydü.
bunun neticesinde 15 temmuz darbe girişimine, cumhurbaşkanı erdoğan; 2 mürted vakası adını verdi.
akıncı hava üssü'nün adı ise yeniden değişti; mürted hava meydan komutanlığı adını aldı ve yedek meydan statüsüne düşürüldü.

#230855 olarak timur başlığına savaşın nedenlerini yazmıştım:

timur'un elinden kaçan iki düşmanı "bağdatlı sultan ahmet celayir" ve "türkmen reisi kara yusuf"un osmanlı topraklarında olduğunu öğrenen timur, bunları yıldırım bayezid'den ister ama red cevabı alır. yıldırım bayezid hem kendi hem de osmanlı imparatorluğu için hayatının hatasını yapar ve timur' a bayağı ağır hakaretler içeren mektup yazar, timur cevap verir, timur bunun üzerine birkaç mektuplaşmadan sonra ordusuyla anadolu' ya yürümeye başlar. durumun ciddiyetini anlayan yıldırım sonraki mektuplarında olayı alttan almaya çalışır ama ok yaydan çıkmıştır. yıldırım ankara savaşı sonucu esir düşer, osmanlı' da fetret devrine girer. yani yıldırım, uyuyan devi uyandırmıştır

yıldırım bayezid'in hatasının henüz merkezi sistem rayına oturmamışken vassalarını da yanında savaşa götürmesi olduğu savaştır. taktik bir zafer değildir.

yıldırım beyazıt komutasındaki osmanlı ordusu ve timur komutasındaki moğol ordusu arasında 1402 yılında ankara'nın çubuk ovasında yaşanan savaştır.

timur'un amacı anadolu üzerinde hakimiyet sağlamak değildir. nitekim savaşı kazanan timur anadolu'yu ilhak etmemiştir. onun amacı düzenleyeceği çin seferi öncesinde yeni yükselen bir güç olan osmanlı devletine karşı sırtını sağlama almaktır. bu savaşın bana göre osmanlı devletindeki etkileri çok büyüktür.

osmanlı hanedanının sonraki dönemlerinde gerçekleştirdiği bazı uygulamaları bu savaşın sonuçlarına bağlarım. bunlara kısaca değinirsek; evlenmeme yıldırım beyazıt'tan sonra kanuni sultan süleyman'ın nikahladığı hürrem sultan'a kadar hiçbir padişah nikah kıymamıştır. bunun sebeplerinden en önemlisinin, ankara savaşı sonrasında timur'un yıldırım beyazıt'ı aşağılamak için hanımına yaptıkları gösterilir. kardeş katli ankara savaşı, ortaçağda bir devleti parçalamanın en kolay yolunun, hanedanı birbirine düşürmek olduğunu osmanlı ailesine göstermiştir.

timur anadolu'dan gitmeden önce sırf kargaşayı arttırmak için toprakları yıldırım'ın 3 çocuğu arasında paylaştırmış, 4. şehzade olan şehzade mustafa'yı da yanına almıştır.
bu durum karşısında fatih sultan mehmet kardeş katlini meşru saymıştır. anti-aristokrasi osmanlı imparatorluğunun yüzyıllarca devam edecek bir karakteristiğidir. dikkat edilirse, son birkaç yüzyıla kadar osmanlı imparatorluğunda, osmanlı hanedanı dışında başka bir aristokratik aile görülemez. bu bilinçli uygulanan bir politikadır.

ankara savaşı sonrasında timur bölünmeyi pekiştirmek için, anadolu selçuklu devleti'nden sonra ortaya çıkan diğer beyliklere topraklarını geri vermiştir.
osmanlı ailesi bu tehditi sonrasında görmüş, kendisine karşı olan tüm alternatif aileleri fetret devrinin bitmesiyle ortadan kaldırmıştır. bundan sonra da, devlet kademelerinde dikey geçiş çok serbest tutulmuştur. kıyaslama yaparsak, örneğin avrupa ve rusya gibi ülkelerde aristokrasi köklüdür. tebaa sınıfla aralarındaki ayrım derindir. bir köylü asla ama asla bir aristokratla yan yana bulunamaz, veya bir aristokrak aile mensubu, ne kadar zayıf karakterli olursa olsun, sırf soyadından ötürü üstün yaradılışlı kabul edilir. ama osmanlı imparatorluğunda böyle bir uygulama görülmez. çok zeki bir çoban rahatlıkla sadrazam cübbesi giyebilir. oğlu başarısız ise, aynı hızla devlet kademlerini inebilir. devşirmelik anti-aristokrasi politikasının bir devamı sayılabilir.

ayrıca imparatorluğun kozmopolitliğini canlı tutma uygulaması olarak da görülebilir. dikkat edilirse sadrazamların, hatta harem kadınlarının devşirmelerden seçildiği görülür. devşirme olan bir sadrazam asla tam olarak bir köklü aile kuramaz. bu durum, osmanlı ailesini devirip yerine kendi ailesini geçirme hayallerine kapılmasını engeller. söylediğim gibi, şahsıma göre ankara savaşı osmanlı imparatorluğununu karakterini belirleyen savaşlardan biridir, bu sebeple önemi büyüktür. savaş sonrasında yaşanan fetret dönemi 1. çelebi mehmet tarafından sona erdirilmiştir.

osmanlıların yönetim anlayışını temelinden değiştirmiş türk tarihinde yapılan önemli savaşlardan biridir. savaşın sonrası kadar savaşa giden süreç de ilgi çekicidir. yıldırım bayezid cesurdur ancak savaş sanatı konusunda timur öndedir. aralarındaki rekabet yıldırımın esareti ile son bulmuştur.

savaş öncesi mektuplaşmadan bir örnek

esir düşen yıldırımın resmedilmesi

yukarıda bir çok şey yazılmış ancak bir çoğu yanlış veya eksik. kısa kısa izah edeyim.

bu savaş sonuçları itibari ile türk tarihinin en mühim savaşlarından birisidir. şöyle ki, bir yanda cengiz han'ın soyundan geldiğini iddia eden ve onun gibi bir cihan imparatorluğu hayali kuran timur; öbür tarafta avrupa'nın içlerine kadar girmiş ve küffara karşı büyük zaferler kazanmış, yıldırım lakabı ile anılan bayezid.

savaşın sebebi ise uzun bir kronolojiye dayanıyor. timur, ideali olan moğol imparatorluğu'nu kurmak amacıyla çin'e sefer düzenlemek istemektedir lâkin öncelikle sırtını sağlam duvara yaslamak ve arkasında düşman bırakmamak niyetindedir. bu sebeple asya'nın batısına çeşitli seferler düzenlemekle birlikte, erzurum'a kadar gelmiş ve bin bir emekle tahta geçmesini sağladığı toktamış'ın her fırsatta timur'un mülkündeki yerlere yağma akınları düzenlemesi sebebiyle evvela bu tehlikeyi bertaraf etmesi gerektiğini fark ederek yönünü altınorda devleti'ne çevirmiştir.

toktamış'ı hallettikten sonra asya'nın batısında yarım kalan işlerini halletmek için yeniden harekete geçmiş ve bu sefer neticesinde osmanlı devleti'ne sığınanların iadesini istemiştir. iadesini isterken yazdığı mektupta bayezid'in küffara karşı yaptığı gazayı övmüş, kendisine destek vermiştir. lâkin bayezid'in gerek timur'a, gerek timur'un vefat etmiş eşine karşı hakarete varan tabirler kullanması üzerine timur öncelikle sivas'a akın etmiş, sivas'ı zaptettikten sonra kayseri'ye inerek, tabiri caizse anadolu'nun güneyinden bir hilal şeklinde ankara'ya ulaşmıştır. bayezid ise zıttı tarafta, yani anadolu'nun kuzeyinde bir hilal çizerek sivas'a varmış, ancak timur'un çoktan burayı terk etmiş olması üzerine ankara'ya hareket etmiştir. burada dikkat etmemiz gereken husus timur'un ilk defa adım attığı anadolu'da gayet rahat, ordusunu perişan etmeyecek şekilde su kaynakları üzerinden usul usul hareket ettirmesi; buna karşın anadolu'nun hükümdarı bayezid'in ise panikle timur'un ordusunun yerini tespit etmeye çalışması ve ordusunu perperişan etmesidir. bu perişanlığın üzerine bir de tatarlarında timur'un safına geçmesi henüz savaş başlamadan galibi ilan eden bir durumdur. zaten savaş meydanında bayezid'in yanında paniğe kapılmış ve savaş düzeni bozulmuş yeniçerileri ile hanımı olivera despina hatun'un ağabeyi, yani kayınbiraderi sırp hükümdarı stefan lazarević kalmıştır.

timur ve bayezid çubuk'ta karşılaşmış ancak timur'un o günün tankı diye tabir edebileceğimiz, sırtlarında küçük kuleler bulunan ve bu kulelerden ok atışı yapılabilen 32 adet fili çok etkili olmuştur. osmanlı devleti'nin safında yer alan bir çok asker belki de hayatında ilk defa fil görmüş, sırtlarındaki kuleler ile filler daha korkutucu bir hal almıştır.

savaş neticesinde osmanlı devleti büyük bir yara almış, timur ise izmir'e kadar gelmiş, hatta doğu roma imparatorundan gelibolu'ya geçmek için gemi istemiştir. ancak gelibolu'ya geçmekten sonradan vazgeçen timur, semerkant'a geri dönmüştür.

timur, bayezid'e gayet güzel davranmış, hiç bir şekilde hor görmemiştir. her şeye rağmen bayezid'e isteği olup olmadığını sorduğunda ise bayezid sadece saf değiştiren tatarları alıp götürmesini istemiştir.

yukarıda yazılanlar hakkında ise şunları diyebilirim:

bir tarafta su kaynakları üzerinden hareket eden bir ordu, öteki tarafta perperişan bir ordu... hal böyle olunca taktir edersiniz ki yukarıda yazıldığı gibi bayezid'in savaşı üstün götürmesi ve timur'un yenileceğini anlayınca fillerini salması olası değil. anadolunun filleri saklayacak ormanlara sahip olup olmadığı mevzu ayrı bir konu...

gene yukarıda yazıldığı gibi bir anadolu birliğinden söz etmek pek mümkün görünmüyor. zira bayezid tarafından topraklarının gaspedildiğini düşünen beyler, topraklarını geri alabilmek ümidi ile soluğu timur'un yanında alıyorlar.

bayezid'in yanında kalanlar ise az önce zikrettiğim gibi kayınbiraderi stefan lazarević ve adamlarıdır.

bu savaşta sırp birliklerinin ihanet etmemesinin sebebi yıldırım'ın sırplar'a damat olmasıdır.

öncelikle filler bu savaşta sanıldığı gibi büyük rol oynamamıştır. tamam askerler şaşırıyor ilk gördüğünde ama çok kısa süre sonra bu şaşkınlık geçiyor, amaç şaşırtmak zaten.

timur yenileceği savaşa girmeyecek kadar zeki bir adamdır. 1396'da bayezid haçlıların içinden örgü iğnesi gibi geçerken timur, bayezid'in ne denli tehlikeli olduğunu biliyordu. zaten savaşa girmede çekiniyordu, ankara savaşı öncesi, sivası alıp bayezid'in geldiğini duyunca telaşla suriye'ye inmişti. o, çok meşhur mektuplaşmalar da bu olaydan sonra sertleşmiştir. bayezid, timurun kendinden kaçtığını görünce "korkak", "surların içinde ağlayanlar senden daha cesur(surların içindeki dediği istanbul'un kuşatılmasına atıftır, yani o surların içinde aman dileyenler bile senden daha cesur anlamında. tabii bu son söz bir iddiadır henüz netleşmiş değildir) tarzında çeşitli mektuplar yollatmıştır. bayezid bu konuda timura sitem etmiştir, "niye kaçıyorsun?" gibisinden.

mamafih timurun ordusunda ki subaylar da "bayezid henüz bir kaç sene evvel avrupayı dize getirdi, onunla yapacağımız bir savaş sonumuzu getirebilir, bundan kaçınmalıyız" gibisinden timura nasihatlar veriyordu. eğer timur değilde bir başkası olsa bu nasihatları kesinlikle dinlerdi, zira timur da bayezidin ne denli kuvvette olduğunu iyi biliyordu. timur bunların üstüne "biz haçlılar gibi değiliz, onlar gibi dağılacakta değiliz" diye orudusunu yavaş yavaş savaşa hazırlamıştı. ama timur halen çekiniyordu, ki haklıydı da alternatifi olmayan bir savaştı. timurun imparatorluğu osmanlı devleti gibi değildi, adam akıllı düzenli kurumları bile yoktu. diğer yandan zaten bizzat yaşadığımız osmanlı yenilgisinde her ne kadar böyle bir tehlike varsa da, toparlama şansı timur imparatorluğundan çok daha fazlaydı. işte savaşın kırılma anlarından biri burada gerçekleşti. timur bunun farkındaydı, bayezidin ordusunu içten dağıtmalıydı ve savaşta ilk temaslar kurulmadan önce yormalıydı. zira bayezid'in ordusu timur ile karşılaşmaya can atıyordu ama timurun ordusu bayezid ile karşılaşmayı hiç istemiyordu. bayezid'in ordusu çok daha moralliydi, istanbul'un düşmesi an meselesiydi bir defa.

işte timur bunu çok iyi analiz etmişti, savaşın nerede olacağına kendisi karar vermişti. bakın herşey bir yana size şunu söylemeliyim; bir muharebe de savaşacağı alanı kendisi seçen ve daha da önemlisi bunu rakibine kabul ettiren, savaşı başlamadan kazanır. ve her askeri dahi bunu başarmıştır. mesela fatih ile uzun hasan arasında cereyan eden 1473 otlukbeli savaşı, fatih savaş alanını bizzat kendisi seçmiştir. daha çok örneklendirebiliriz bunu, ama bunun yeterli olduğunu varsayıyorum. timur bunu bayezide kabul ettirmişti, öte yandan timur bayezidin sinirine hakim olamadığını ve bunun savaşı kaybetmesine sebep olabileceğini düşünmüştü, ki haklı çıkmıştır. tabii ki koca bir savaşı buna dayatamayız ama bu etkili olmuştur. hırstan gözü dönen bayezid timurun yaptığı akıl oyununu fark edememiştir.

timur, ankaraya bayezid'den önce varmış ve su yollarını kapatmıştır. bayezid günlerce yoldan ordusuyla yorgun gelmiş, üstüne ordu da istikrarsızlıklar gizli gizli büyümeye başlamıştı. ordu da sadece sırplar değil türkler de saf değiştirmiştir. hatta sırplar daha azınlıklıdır, savaşı değiştirecek kadar değildir. bayezid ankaraya geldiğinde ordusu susuzluktan halsizleşmişti, kısacası bunca akıl oyunundan sonra timurun yapması gereken tek şey; şahı mat ettiğini duyurmasıydı. gerisini anlatmak isterdim ama biraz erindim açıkcası, ama anlatmaya da pek gerek var mı bilmiyorum. timur adeta anadolu da esip gürledi. üstüne izmir'i de alıp raconu kesti gitti. osmanlılar için asıl önemli olanlar savaştan sonra meydana gelmiştir. tarihte "eğer" diye birşey olamaz ama "alternatif tarih" adı altında "eğer" diyeceksek, bayezid bu oyunların farkına varabilseydi işler bambaşka yerlerde idi.

son olarak bu savaştan sonra osmanlılar fatih sultan mehmet'e kadar timurlulara haraç vermiştir. hatta 1416 dolaylarında şahruh ı. mehmeti tehdit etmiş "anadolu'nun sınırlarını bozarsanız bu defa da ben gelirim" demiş, bunun üstüne göz dağı vermek için anadolu beyliklerini bizzat gelipdağıtmıştır. o esna da osmanlılar korkmuş, istemedikleri savaşın hazırlıklarına başlamışlardı. şahruh daha sonra çekip gidince bir oh çekmişlerdi. fatih başa gelince "alabilen babayiğit varsa alsın" diye timurlular ve onların veliahtı olduğunu söyleyen uzun hasana raconu kesmiştir.

bir osmanlı padişahının esir olarak elegeçirildiği tek savaştır.

emir timur'un beyazid ile makara yaptığı savaştır. düşün adam senin toprağında seni peşine takıyor ve savaşın olacağı bölgeyi kendi seçiyor.

öncesinde mektuplaşmalarda yıldırım bayezid in kolpaçino özgür gibi atarlandığı, hatta ana bacı katmak suretiyle "her kim savaştan kaçarsa onun avradını eşekler kovalasın" minvalinde şeyler yazınca emir timur "sen şimdi naneyi yemedin mi" minvalinde yazmış, bir gelmiş, pir gelmiştir. gelmişken bizim bayezid i kafese kapatıp şehir şehir gezdirmiş(ona iyi davrandı, saygı duydu vb zırvalayan arkadaşlar timur un katliamlarına baksın. çoluk çocuk demeden kelleden dağlar yapan herif, kendisine posta koyan bayezid e saygı gösterir mi) gelmişken osmanlı nın yıllardır fethedemediği izmir i de tek seferde fethetmiştir.
ankara savaşınınsonuçlarını hepimiz biliyoruz...
sebebi? sebebi, bayezid e sığınan, timur dan kaçan 2 adam değil... asıl sebebi diplomasi eksikliğidir... timur, kibirli ve tehditkar mektup yazmış, bayezid de "ey ihtiyar köpek" diye başlayan mektubuyla restine rest ulan demiştir.