doğu anadolu bölgesi'nin doğusunda bulunan 65 plaka kodlu ildir. yüzölçümü bakımından türkiye'nin en geniş alana sahip illerinden biridir. fakat, büyük bölümü yüksek ve engebeli arazilerden oluşan ilde yerleşime elverişli topraklar kısıtlıdır. il merkezi van şehrinden sonra en büyük yerleşim yeri erciş ilçesidir.

urartu uygarlığının önemli yerleşim merkezlerinden biri olan van kalesi, körzüt kalesi, hoşap kalesi, hoşap köprüsü, hüsrev paşa camii, kaya çelebi camii, ülkenin en büyük gölü olan van gölü ve ermenilerden kalma kilisenin bulunduğu van gölü'ndeki akdamar adası (ahtamar) ilgi çekici yerleridir.

aynı zamanda, van gölü'nün kıyısında yaşadığı bilinen ünlü kedi cinsiyle bilinir.
(bkz: van kedisi)
ilin kuzey kesimini engebelendiren alacadağ'ın doruğu 3.356 metre yüksekliğe erişmektedir. aynı dağ uzantısında yer alan 3.660 metre yükseklikteki tendürek dağı'nın en yüksek noktası ağrı il sınırındadır.

ilin doğu kesimindeki başlıca yükselti, 3.468 metre doruğuyla haravil dağı olarak da adlandırılan yiğit dağıdır.
ilin orta kesiminde yer alan ve van doğusu dağları olarak adlandırılan yükseltiler pirraşit dağı, erek dağı, mengene dağı, ispiriz dağı (3.668 metre) ve 3.684 metre yüksekliğe erişen doruğuyla ilin en yüksek noktası olan koçkıran dağı'dır.
ilin güney kesiminde yer alan ve güneydoğu toroslar'ın bir parçası olan yükseltiler ise artos dağı (çadır dağı), müküs dağı, kavuşşahap dağı (3.634 m), arnas dağı (kepçe dağı) ve gökdağ'dır.

il topraklarında bulunan bu dağlar yılın büyük bölümünde karla kaplıdır. van'da tamamı il sınırları içinde bulunan birçok doğal göl vardır. bunların en önemlisi van gölü'nün doğusundaki `erek gölüdür. bu gölün suları bir kaynaktan dışarı akmadığından tuzlu ve sodalıdır. ilin adını aldığı van gölünün ise doğu kesimi il sınırları içerisindedir.

doğu anadolu'ya has sert karasal iklimin egemen olduğu van'da kış mevsiminde hayli yoğun bir kar yağışı görülür. iklim koşullarının orman oluşumuna elverişli olmaması sebebiyle ülkenin orman örtüsü bakımından en yoksul illerinden biridir. van'da tarım alanları da sınırlıdır. ilin en ovalık bölgesi, çaldıran, erciş ve muradiye ovalarını barındıran kuzey kesimidir. halkın başlıca ekonomik uğraşı hayvancılık ve ticarettir.
hayvansal ürünlerden en ünlüsü kokusu ve lezzeti bakımından benzerlerinden ayrılan otlu peynirdir. yöreye özgü bu peynir türü, koyun sütü, özel peynir mayası ve çiçeklenme döneminde dağlardan toplanan otlardan yapılır. van gölünün kıyısında yaşadığı bilinen van kedileri, yörede pişik adıyla anılır. kedilerden bazılarının bir gözü sarı, diğeri mavidir. ankara kedilerine benzeyen uzun, beyaz ve dalgalı tüyleri vardır. van kedilerini diğer kedi soylarından ayıran en önemli özellikleri suyla olan ilişkileridir; kediler ıslanmayı ve suya girmeyi sevmezken, yöredeki bazı van kedilerinin göle girip yüzdükleri görülebilir.