genç werther'in acıları

dostu schiller'in , aşık olduğu charlotte'u elde etmesi üzerine bu romani yazmistir.ve ekler 'bu kitabi yazmasaydim intihar edecektim.' . goethe'nin bu romanda uğruna werther'i mecnun ettiği kizin adi da tesadüf müdür bilinmez 'lotte'dir.

ilginc bir anekdot olarak, zamanin almanyasinda bu romani okuyan gencler arasinda intihar vakalari çoğalmistir.

çevirmeni, bir toplantıda alman büyükelçisine veya kültür ataşesine kitabı çevireceğini söylüyor. alman, 'tamam da gençliğiniz buna hazır mı?' diye çevirmeni ikirciklendiriyor. ama, şimdi, yoksa bu hatırladığım, niçe'miydi, dediğim başlık.

bu sene pek çok klasik eseri ilk kez okudum. beni en çok tatmin edenlerden biri bu kitaptı. kitap hakkında çok şey duymuştum doğal olarak, intihar üzerine özellikle. bu yüzden aşırı karamsar, iç sıkan bir kitap olacağına dair önyargılarım vardı. keşke haklı çıksaydım, belki o zaman bu kadar etkilenmezdim.
kitap o kadar ferah başlıyor ki ya nasıl kötü bir sona ilerliyor bu mektuplar diye merakımdan hızlı hızlı okudum. goethe depresyondayken yazmış bu eseri, o kadar belli ki. werther'in duyguları bariz bir depresyon gibi geldi çünkü bana. her şey çok ani ama her şey çok beklendik.
werther beni çok kızdırdı aslında. göz göre göre böyle bir aşka düşmek, bunun için hayatını bitirmek... tabii hikaye aşktan daha fazlası. bir gencin kendini aradığı günlerde kaybolmaların en karmaşık olanını yaşaması.
ben mi fazla anlam yüklüyorum acaba bu esere? öyle olsaydı şu an bir klasik olarak değerlendirmezdik ama sanırım.
ben çok duygusal değerlendirmeler yapma taraftarı değilim kitaplara ama bu kitapla ilgili başka türlü yazamazdım. zaten bu da bir değerlendirmeden çok iç dökme oldu.

bir kafenin kitaplığında şans eseri elime geçen ve önsözünü okurken başucu kitabı olarak nitelendirilen o kitap.kitaptaki ana duygular bence imkansızlık ve bundan doğan çaresizlik duygularının birbiri ile olan uyumuydu.birbirlerine öylesine güzel bir şekilde tasdikletiyorlardi ki kitabın sonunda göz yaşlarınıza sizde hakim olamayabilirsiniz.

werther, yaşadığı büyük kentte yaşamadığı ruhsal bunalımdan kaçarak wahlheim' e yerleşir. werther burda yaşadığı duyguları, sıkıntıları, olayların hepsini bir mektupta arkadaşı wilhelm'e anlatır. bu kitap ümitsiz bir aşkı anlatır ve gerçekten yürek burkan bir kitap.

bir partiye davet edilen werther. arkadaşları gidecekleri evde çok güzel bir kızın olduğu ve bu kıza aşık olmaması gerektiği konusunda werther'i tembihlerler. nedenini sorunca kızın nişanlı olduğunu söylerler. ama werther kızı gördüğü ilk an aşık olur. bundan sonra werther her gün kızı görmeye başladı ve onunla dostluk kurdu. ama aşkını içinde tutmak werther için çok zor bir durumdu. sürekli uzak yerlerde çalışan nişanlısı olan albert artık döner. albert iyi bir insan ve nişanlısını çok sever. ama werther hala peşini bırakmaz ve üstelik albert ile de yakın arkadaş olur. werther charlotte'yi unutmak için başka bir yere taşınır ama baktı olmuyor yine geri döndü. albert ile lotte evlenince werther artık vazgeçemesi gerektiğini düşünür. artık bu yükün altından kalkmayan werther sadece kendi hayatına son vermeyi düşünür. ama önce lotte'ye aşkını açık açık itraf eder. ama charlotte hiçbir şekilde albert'e ihanet etmez. werther lotte'ye bir mektup yazarak kendimi intihar eder.

mektubuna ve yaşamına şu sözlerle son verir:
silahlar dolu artık. saat on ikiyi vuruyor.şükrediyorum charlotte, charlotte! elveda, elveda!"

okuduğum daha doğrusu okuyamadığım birkaç kitaptan biriydi, o kadar kötüydü ki 10 sayfa zor dayanmışımdır, kitaplığımda bile bulunmasını yer israfı olarak görüp kütüphaneye bağışlamıştım.

nefret ettiğim başka bir kitap. çok sıkılarak ve genelde werther'e küfrederek okumuştum. asıl kötü olan bu kitabı okuyup, çok etkilenip romantizm akımına kapılıp hayatına son veren insanlardı. ben kitabın sıkıcılığından intihar ederdim etseydim.

nişanlı bir kadına aşık olan wertherin yaşadıklarını anlatıyor.

ay buna uzun uzun tanım giremeyeceğim.
bana bipolar bozukluğumun en bozuk yıllarını hatırlatan kitap.
uzun uzun tanım giremeyişimin nedeni de hem kitabın hem o zamanki kendimin içimi şişirmesi.

-spoiler kaçırabilirim “



aklıma “ kader “ filminden bir replik geldi ve böyle başlamak istedim werther’in duygusal acılarını , sancılarını anlattığı mektuplarına ..

bir dönem intihar salgınına sebep olmuş olan ve adı “werther sendromu “ ya da “ werther etkisi “ olarak psikolojide de önümüze çıkaran, insanları bu denli taklit intiharlara sürekleyen kitaba aşırı merakla başlamıştım. ki ben aşk acısına harmanlanmış biri olarak, zamanlamayı doğru yapmak adına okumak için birazda bekledim. “bile bile yandı yüreğim, yana yana söndü yüreğim “ şarkısıyla çok kez eşleştirdiğim bu kitabı öncelikle sakin ortamda , dingin ve dertsiz boş kafayla okumanızı tavsiye ediyorum. evet içerisinde ki cümlelerin bir kısmı nokta atışı şeklinde hayatınıza dokunuyor ama çoğu zaman ben sayfa mı atladım , neyi kaçırdım diyerek tekrar tekrar okumama sebep verdi . mektup tarzı kitaplarda genel sorunum benim bu sanırım , belki sizler de böyle etki olmayabilir.
konusuna gelince, nişanlı olduğu söylenilen ve uyarılmasına rağmen lotte’ye aşık olmasıyla başlıyor ana konu , ona duyduğu aşkın çaresizliğini , intiharla bitiriyor. lotte’nin önce nişanlısı sonra kocası olan albert, ah albert , bence asıl taktiri asıl övgüyü, ve özenilmesi gereken oydu. werther’in aşık olduğunu bildiğinden hissettiğinden öyle eminim ki , bazı bölümlerde wertherin hadsizliğine öyle kızdım ve öfkelendim ki , evlendikleri tarihi yanlış söylediğinde wertherin yaşamış olduğu şaşkınlık bende mutlu bi “ oh be şükür “ dedirtti. ahlaki olarak sert eleştirilere maruz kalıp eleştirilmesi , gerçeklik olarak ele aldığımda bana da doğru geliyor. etik’lik açısından lotte’ye söz söylenmesine açık kapı bırakmasa da goethe, kendi düşünceleri açısından bana çok ahlaki bir boyutta gelmedi. kitaptan ders alınacak cümleler barındırmasından dolayı ilk başlarda bu kavramı çok dikkate almıyor , daha sonra düşününce de sert eleştirilere sizde katılabilirsiniz belki benim gibi.
okumakta zorlandığım, her ne kadar aşka saygı duyup, çaresizliğini hissetsem de, doğru gelmeyen noktalarından dolayı kesinlikle okuyun , tavsiye edeceğim bir kitap diyemiyorum. kısa sürede okuyup, en azından bilginiz olması açısından okunacak , çerezlik değilde , aşırı yağlı bir karbonhidrat bombası gibi geldi bana . bazen aç kaldığımız da iyi gelip, yedikten sonra uyku bastıran türlerden.

bu kitabı okumak yap-boz parçalarının birleşmesi gibi, benim için öyleydi en azından. kitapta genç wertherin imkansızlığa olan aşkını okuyoruz. insanların çeşitli durumlarda içine girdiği karmaşık ruh halleri hakkındaki analizleri, sevginin önemi, insanoğlunun anlamsız hırsları gibi nice konuya değinen bir kitaptı. her cümlenin altını çizmek istedim. bazı yerlerde kendi ruhsal hallerimi sezdim ve “evet ya kesinlikle böyle” dedim. klasik bir kitap olması sizi korkutmasın; dili gayet akıcı ve anlaşılır bir kitaptı.
insanın kalbini anlamak olanaksız bir şey.

okunmaması gereken kitaplar listesinde ilk 10'a yazabilirim. bu tarz kitaplar insanı sünepeleştirir, pısırıklaştırır. hayatın tüm zorluklarına karşı mücadele etme dürtüsünü öldürür. okumayın, okutmayın.

bak werther, sana iki çift lafım var!

sana demişler ki o kadın çok güzel ama nişanlı, yakında evlenecek. sakın kaptırma kendini. sonra üzülürsün. aman diyelim sakin ol.

peki bu hırt ne yapmış? nişanlısı olan kadına aşık olmuş. tamam aşık oldun diyelim. sakla içinde değil mi? yok arkadaş.ufak ufak da yürümeye başlamış. hayır bir de şizofren lavuk. bir mektup arkadaşı uydurmuş. yazıyor da yazıyor ona.

yok lotte şöyle bir kadın. yok lotte'nin yanında şöyle iyiyim. yok lotte ile şuraya gittik, yok şunu yaptık. anlattıkça anlatıyor.

sonra ne mi oluyor? nişanlısı çıkıp geliyor tabi. adam basıyor hükümet nikahını. werther g.t gibi kalıyor ortada. ondan sonra da başlıyor. albert iyi adam ama lotte onunla mutlu olamaz. albert onun kıymetini bilemez. yok lotte benimle daha mutlu olurdu falan filan.

lan sen kimsin oğlun? sen kahin misin? kadın mutlu mesut yaşıyor işte. sana ne elalemin nikahlı karısından? albert yine kibar adammış da sana bir şey yapmamış. bunu anadolu'da yapsan ıslak hortumla döverler seni. anan baban görse tanıyamaz, o derece.

neyse aklıma geldi yine. sakinim...

kitap özeti: bi' tane çocuk baloya giderken diyorlar ki "baloda güzel bir hatun var ona aşık olma tamam mı? onun nişanlısı var."
sonra çocuk tamam diyor. baloya gidince kızla dans ediyor ve aşık oluyor. sonra kızın nişanlısı geliyor. bu da aşkından dayanamayıp kızın dudağına yapışıyor. sonra eve gidip intihar ediyor.

eğer benim gibi çok küçük yaşlarda (özellikle ilkokul yaşlarında) okursanız karakterinize melankoli unsurunu katacak etkide sarsıcı bir kitap olduğunu söyleyebilirim... özellikle son kısımları... tekrar mı okusam?

goethe'den okuduğum ilk kitaptı, okuyalı bir 6 sene falan oluyor yanlış hatırlamıyorsam. kitap her zaman önüme çıkıyordu, özellikle bir dönem almanya gençliğini intihara sürüklemesi merakımı iyice uyandırmıştı. ez cümle çok hevesle başladığım bir kitap olmuştu kendisi.

werther efendi obsesif bir karakterdir ve saplantılı bir aşk içindedir. bir süre sonra da sadece bu aşkını düşünür ve mektuplar yazarak kendi durumunu arkadaşına anlatır. bence yakınır ve karşı tarafın kafasının etini yer.

hayatsız bir erkektir kendisi. azıcık kafanı dağıt adam, başka bir uğraşın olsun, kendini azıcık sev sonra sevecek başka birini de bulursun. ama yok, her sayfası depresyon, her bir cümlesinden derbederlik akan bir kitap. okurken beni mahvetti. kafamı taşlara sürtesim geldi. bu hissi yaprak dökümü'nde şevket karakterinde de hissetmiştim. aynı sünepelik, aynı karaktersizlik. valla ben anlamadım arkadaş bunu okuyup da neye intihar ettiniz. tc simülasyonu gencinde asla çalışmaz bu kitap, bize sökmez. *

anlık olarak hoşlandığım biri var bi tur daha okuduk mu babacım hadi bakalım (asla, sadece göz gezdirip öyle bi havasını solucam)
kendinizi öldürmeyin arkaşlar değmez

öncelikle goethe yengecidir ve yengecilik zevklidir. buna alışacaksınız. tarih bile yengecilik ile şekillenmiş. o örümcek kafalarınız buna alışmalı.

farkındaysanız, goethe yapınca ağlayarak okurlar fakat biz yapsak hemen, "ooo ahlak" derler. işte böyle de cahil ve kezban bir toplum olduk. öfkemi içime gömerek şunu diyeyim. bu eseri bu kadar güzel yapan şey, gerçek olmasıdır. lotte, goethe'nin gerçek hayatta aşık olduğu charlotte buff isimli nişanlı hanımefendidir. üstelik kadının nişanlısını da tanırmış goethe. buna rağmen kalbine ve bazı yerlerine engel olamamıştır.

goethe'nin, bu hanımın nişanlısını tanıması hiç farketmiyor abicim işte!

isterse kanka olsun. ateşle barut gibiyiz. yengeler her daim ilgi çekici. koca filozof gibi adamlar da aşık olabiliyor yengelere. çünkü bunlar bir ara, arkadaş ayağına üçü birlikte gezmiş. bu yanlış bir kere. sevgililik müessesesine üçünü adamı sokarsanız, yengenin aklı kayar hemen.

romanı 4 haftada bitirmiş üstad. bir arkadaşının benzer bir nedenden ötürü intihar haberini almış. goethe'nin arkadaşının aşık olduğu kadın da nişanlıymış. o da yengeci yani. kız buna mektup yazmış. "bir daha arama beni" demiş. herif de öldürmüş kendini. demek ki o dönem, insanlar deli gibi "yenge" aramış. başkasının sevgilisi ile yatmak kafar nefis bir heyecan yok çünkü bu dünyada. kızamam bu insanlara. evli de olsa, nişanlı da olsa durmamış bu adamlar. çünkü enişteler ilgilenmemiş kızlarla. kadının da canı var, onun da duyguları var. kadınların kalkmıyor diye robot mu bu insanlar? onlar da sevişmek istiyor. bizimkiler de yürümüş hemen. bakın bu durum aşırı normal! şunu bir sindiremedi halkımız. halkımız sırtlanlardan korkuyor ve saldırıyor sürekli cahil çomarlar.

arkadaşı ölünce dellenmiş goethe. kendisi o ara, maximiliane brentano hanımefendiyle berabermiş. zengin bir tüccarın kızı bu kadın. bu haberi alınca, charlotte'u, o mektupları anımsamış olsa gerek; şöyle demiş:

"tüm bunlardan uzaklaşmak için kendime işkence etmem gerek"

yazmak onun uzaklaşma yoluymuş. bu kitap böyle doğmuş. güzelim yengelerim olmasaydı, biz bu satırları, bu hisli mektupları okuyamayacaktık. bu arda, kitaptaki mektuplar da, goethe ve charlotte hanımın yazdığı gerçek mektuplardır.

şu kadar saçma sözlük aşkının içinde nasıl ilham gelsin biri bana vermeden? ben de bunu anlamıyorum. yok kalite düşmüşmüş bilmem ne. sap sap neyi yazim ben deli olacam yaa. adamlar üçlü beşli yapmış. elbet bu aşk destanı çıkar. bizde sorsan : "ya aşkım var bönöm"
git başına çal aşkını. kadınlar, başkası olsa da bir şeyler yapar yani bence, yapmalı.

15 eylül tarihli mektuptan;
ağaçlar yere devrilmiş yatıyorlar... keşke bir prens olsaydım! papazı da, karısını da, muhtarı da, köy meclisini de cezalandırırdım. fakat prens olsaydım, ülkemdeki ağaçlar umurumda olur muydu acaba?

yazildigi donemde almanya'daki intihar vakalarinda artis goruldugu icin almanya'da belli bir donemde yasaklanan kitap...

bir araştırmaya göre insanı gerçek anlamda geliştiren , sosyal ilişkileri güçlendiren , ufku açan kitaplardan biri. altını çizilecek çok fazla cümle var. ve kesinlikle nefiss..