çılgın at

orijinal adı tashunka wıtko olan oglala sioux kabilesinin savaş reisidir. 1842 yılında doğduğu tahmin ediliyor. ilk delikanlılık yıllarında düşman kızılderili kabilelere yapılan baskınlarda cesaretini gösterdi. 1866'da kızıl bulut'un savaşında a.b.d ordusuna karşı savaştı. fetterman kıyımında pusu kuran ekibin başındaydı. savaştan sonra rezervasyonda yaşamayı kabul eden kızıl bulut, benekli kuyruk gibi reislere uymayarak kendisi gibi özgür yaşamak isteyenlerle birlikte yaşamaya devam etti. 1874'de sioux topraklarında altın çıktığı için toprak satışı isteyen a.b.d'ye karşı yeniden savaşmaya başladı. 1876'da little bighorn savaşında, a.b.d ordusunun 7. süvari alayını ve alayın komutanı general george armstrong custer'ı yok eden kızılderililere önderlik etti. savaş sonrası yeni gelen birliklerin sürekli saldırı ve baskısı karşısında açlık, soğuk... gibi sebeplerle kabilesi zor duruma düştü ve kendisine eski topraklarında yaşama sözü verilince teslim oldu. birkaç ay sonra söz verilen topraklar verilmediği için kızgınken, bazı sioux savaşçılarının a.b.d ordusuna paralı asker olduğunu görünce kaçıp eski topraklarına gideceğini söyledi. ama muhbirler beyaz adama haber vermişti ve söz verilen topraklar hakkında general seninle konuşacak denilerek beyazların kalesine götürüldü. kaledeyken önüne götürüldüğü binanın içinde demir parmaklıkları görünce hapise atılacağını anladı. kaçmaya çalışırken, eski yakın arkadaşı ve savaşçısı ama artık a.b.d paralı askeri küçük dev adam kollarından tutup, boğuşmaya başladı. o sırada bir amerikan askeri süngüsünü reisin karnına soktu. revire götürüldü ve o gece ölene kadar sioux ölüm şarkısını söyledi. 5 eylül 1877'de öldü. ailesi kanada'ya kaçarken cesedini yaralı diz denilen bölgeye gömdüler, o yüzden bugün mezarı belli değildir. dini sebeplerden dolayı fotoğraf çektirmeyi kötü gördüğünden fotoğrafı yoktur.

buradaki en dramatik nokta belirtildiği üzere ''küçük dev adam''ın ihanetidir.

rivayet odur ki, kara tepeleri ve bazı toprakları, amerikalılara satmak için robinson kalesi'nde toplanan diğer kızılderili şeflerine çılgın at tarafından şu mesaj gönderilir ; ''kara tepeler'i satmaya kalkışacak ilk reisi öldüreceğim.''

haberi taşıyan kişi ise bizzat ''küçük dev adam''dır. kendisine ne kadar güvendiği buradan anlaşılıyor. ne yazık ki, en güvendiği dostu ve yoldaşı ölümünde büyük rol oynadı.

aslında ''küçük dev adam''ın onu öldürmek istemediği, sadece kontrol altında tutmak istediği de söylenir. fakat her ne olursa olsun, çılgın at onun tarafından zapt edilmek istenirken öldürüldü. sanıyorum bu durum ihanetin boyutunu asla değiştirmeyecektir.

zaten o dönem özelinde duruma bakarsanız, benzer pek çok örnek görürsünüz. örneğin geronimo'nun en yakın dostlarından birisi olan ''naiche'' de daha sonra rezervasyon polisi olmuştur. onun durumu her ne kadar ''küçük dev adam'' kadar ibretlik olmasa da, kızılderili kabilelerinin bağımsızlıklarını sürdürebilmesi için savaşan büyük liderlerin beraber savaştığı pek çok savaşçının bu şekilde bir dönüşüme uğradığı ve beyaz adamın kaleyi içten ele geçirdiği rahatça görülebilir.

kara tepeler'de 1941'den bu yana yükselen ''rushmore dağı anıtı''her ne kadar lakota topraklarının ruhunu kirletiyor olsa da, çılgın at'ın ruhu ''sevgili yurdum benim. göz dikmeye kalkan sana, duyar sesini bu tüfeğin.'' nidaları ile o topraklarda dolaşıyor. ''çılgın at anıtı'' tam olarak tamamlanıp yükseldiğinde ise, çılgın at'ın işaret parmağı, o toprakların asıl sahibinin kim olduğunu, o 4 kafadara sonsuza dek hatırlatacak...

çılgın at'la ilgili türkiye'de rahatça ulaşabileceğiniz kaynak mike sajna'nın yazdığı ''çılgın at efsanenin ardındaki yaşam'' adlı kitaptır. genel manada biyografisini orada bulabilirsiniz. okunmaya değer bir kitaptır.