1.
hawking ışınımı olarak da bilinen, bir kara deliğin etrafa yayması gerektiği varsayılan ışınım.
stephen hawking yaptığı çalışmalarla elde ettiği bilgilerden, kara deliklerin sandığımız kadar kara olmaması gerektiği sonucuna ulaşmıştı. aslında kara deliklerin parlamaması gerektiğini kanıtlamaya çalışıyordu ama bunun tam tersini kanıtlamış oldu.
***
kara delikler, fizikte siyah cisim adı verilen teorik bir cisimle benzerlik gösterir. siyah cisimler mükemmel emicilerdir. üstlerine gelen tüm ışınımı emerler ve yansıtmadıkları için de siyah görünürler. bir kara cisim de tıpkı bunlar gibi, ışık yani fotonlar dahil her şeyi yutabilir. ancak bu düşüncenin bir sıkıntısı vardır; tıpkı siyah cisimler gibi, kara deliklerin de bir sıcaklığı olması gerekir. sıcaklığı olan bir şey ışıma yapmak zorunda olduğuna göre, kara delikler de ışıma yapmalıdır.
***
uzayda sürekli olarak ortaya çıkıp yok olan parçacık çiftleri bulunur. bu çiftler ortaya çıkarken, evrenin kendisinden ödünç aldıkları enerjiyi taşırlar ve yok olduklarında da aynı enerjiyi ortama geri verirler. eğer böyle bir çift bir kara deliğin tam da olay ufku yakınında yakınında oluşursa şöyle bir senaryo gerçekleşebilir: çiftin içindeki parçacıklardan biri olay ufkundan düşerek geri dönülmez tekilliğe sürüklenirken, diğeri olay ufkuna düşmeden farklı bir yöne gidebilir.
yukarıda bahsi geçen durumda, olay ufkuna düşmekten kurtulan ve yok olamayan parçacık, enerji taşımaya devam eder. hawking radyasyonu dediğimiz ışımanın kaynağı da işte bu enerjidir. yine yukarıda bahsettiğimiz sıcaklığın nedeni de bu parçacıklardır.
***
peki olay ufkuna düşen parçacığa ne olur? bu parçacık negatif enerji taşıdığından kütle kaybına neden olur ve kara deliklerin zamanla kütle kaybederek yok olacağı fikrini destekler. yani teorik olarak, son derece uzun vadelerde kara delikler buharlaşarak yok olur.
stephen hawking yaptığı çalışmalarla elde ettiği bilgilerden, kara deliklerin sandığımız kadar kara olmaması gerektiği sonucuna ulaşmıştı. aslında kara deliklerin parlamaması gerektiğini kanıtlamaya çalışıyordu ama bunun tam tersini kanıtlamış oldu.
***
kara delikler, fizikte siyah cisim adı verilen teorik bir cisimle benzerlik gösterir. siyah cisimler mükemmel emicilerdir. üstlerine gelen tüm ışınımı emerler ve yansıtmadıkları için de siyah görünürler. bir kara cisim de tıpkı bunlar gibi, ışık yani fotonlar dahil her şeyi yutabilir. ancak bu düşüncenin bir sıkıntısı vardır; tıpkı siyah cisimler gibi, kara deliklerin de bir sıcaklığı olması gerekir. sıcaklığı olan bir şey ışıma yapmak zorunda olduğuna göre, kara delikler de ışıma yapmalıdır.
***
uzayda sürekli olarak ortaya çıkıp yok olan parçacık çiftleri bulunur. bu çiftler ortaya çıkarken, evrenin kendisinden ödünç aldıkları enerjiyi taşırlar ve yok olduklarında da aynı enerjiyi ortama geri verirler. eğer böyle bir çift bir kara deliğin tam da olay ufku yakınında yakınında oluşursa şöyle bir senaryo gerçekleşebilir: çiftin içindeki parçacıklardan biri olay ufkundan düşerek geri dönülmez tekilliğe sürüklenirken, diğeri olay ufkuna düşmeden farklı bir yöne gidebilir.
yukarıda bahsi geçen durumda, olay ufkuna düşmekten kurtulan ve yok olamayan parçacık, enerji taşımaya devam eder. hawking radyasyonu dediğimiz ışımanın kaynağı da işte bu enerjidir. yine yukarıda bahsettiğimiz sıcaklığın nedeni de bu parçacıklardır.
***
peki olay ufkuna düşen parçacığa ne olur? bu parçacık negatif enerji taşıdığından kütle kaybına neden olur ve kara deliklerin zamanla kütle kaybederek yok olacağı fikrini destekler. yani teorik olarak, son derece uzun vadelerde kara delikler buharlaşarak yok olur.
devamını gör...
2.
kara deliklerin de bir ömrünün olduğunu söyleyen s. hawking teoremi.
hacmi* dünyanın bir kaç katı olan bir kara deliğin ömrü 10¹⁰⁰ yıl kadar hesaplanıyor. evrendeki toplam atom sayısının aşağı yukarı 10⁸⁰ olduğu düşünülünce bu çok uzun bir süre. peki çoook küçük bir kara delik olsaydı, ömrü ne kadar olurdu? mesela cebinizdeki bozuk 1 lira bir anda kara deliğe dönüşseydi? hacmi bir protondan çok daha küçük olurdu ama ömrü de çok az olurdu. bir kaç milisaniyede hawking ışınımıyla patlar, canınızı çok yakardı.
hacmi* dünyanın bir kaç katı olan bir kara deliğin ömrü 10¹⁰⁰ yıl kadar hesaplanıyor. evrendeki toplam atom sayısının aşağı yukarı 10⁸⁰ olduğu düşünülünce bu çok uzun bir süre. peki çoook küçük bir kara delik olsaydı, ömrü ne kadar olurdu? mesela cebinizdeki bozuk 1 lira bir anda kara deliğe dönüşseydi? hacmi bir protondan çok daha küçük olurdu ama ömrü de çok az olurdu. bir kaç milisaniyede hawking ışınımıyla patlar, canınızı çok yakardı.
devamını gör...