hakk’a yürümek

göktürk yazıtlarına göre, türklerde insanın ruhu, öldükten sonra kuş yahut böcek şekline girmektedir. bu yüzden ölen kişi için “uçtu” derler. batı türklerinde, islamiyet’i kabul ettikten sonra bile “öldü” yerine “şunkar boldu” yani “şahin oldu” denir. yakut türklerine göre, insan ölünce “kut” yani “ruh” bedeni terk ederek, kuş şeklini alır. kâinatı kaplayan “dünya ağacı”nın dalları üstüne konar. yakutlarda ruh, hayvan şekline de girer. moğol şamanı’nın kuş şekline girmesini sağlayacak kanatları vardır. orhun yazıtları ve divanü lügati’t-türk’te cennet, “uçmak, uçmağ” terimi ile açıklanır. aleviler ise ölen kişi için “don değiştirdi”, “göçtü”, “hakk’a yürüdü” veya “kalıbı dinlendirdi” der, “öldü” demez. çepnilerde eğer ölen kişi kadın ise, elbiseleri ile gömülür. düğün giysisi üç eteklidir. ahrette de aynı elbiseyi giyeceğine inanır. bir daha o elbiseyi ölene kadar giymez. ancak ceset kefenlendikten sonra, üç etek elbise kefenin üstüne giydirilir ve ceset tabuta o şekilde yerleştirilir. hunlar ölülerini tabuta koyar, tabutun üzerini altın ve gümüş işlemeli kumaş ve kürklerle örterdi. oğuz boyları ve göktürklerde de ölüye ceket giydirilerek gömülmesi âdet vardır. göktürklerde ölüye ceket giydirilir, kuşağı kuşandırılır, yayı yanına konur. bütün mal ve eşyası çukura doldurulup, ceset buraya oturtulurdu. yine moğollar sandukayı hoş kokulu ağaçtan yapar ve ölüye de elbise giydirirlerdi. alevilikte eski türk dini (göktanrı inancı) ve şamanizmin etkileri orhan yılmaz islamiyet öncesi türk mezar taşları ; '' bal bal''lar .