ene'l-hakk

rivayete göre mansur el hallaç’ın öldürülmesine zemin hazırlamış “ben allah’ım” anlamına gelen söylem.

saksı ukdesidir.

derin anlamlar içeren, anlamayanların söyleyen kişiyi müşrik ilan edip öldürmekte mahsur görmediği bir deyiş. panteistçe bir yaklaşımın yansıması olduğunu düşünüyorum

arapça bir söz öbeğidir. anlamı tam olarak 'ben hakkım" diye çevrilebilir. hakk ise doğru, gerçek anlamlarına gelse de daha çok islam dininin tanrısı allah'ın isimlerinden biridir. bu da çeviriyi 'ben allah'ım' şekline sokmaktadır.
'ben allah'ım' ne demek oluyor?
islam inancına göre insan, eşref-i mahlûkat olarak yaratılmıştır. anlamı da 'yatatılmışların en şereflisi'dir. bu şu anlama geliyor. allah, yarattığı her şeyde kendinden bir parça eklemiştir. insana da kendi ruhundan üflemiştir. bu ruh da yarattığı her şeyden insanı ayırmaktadır.
bir de bilmemiz gereken bir (bkz: insân-ı kâmil) terimi var. o da kemale, olgunluğa erişmiş insan olarak kabaca çevrilebilir ama bu bir tasavvuf terimidir. yani bu bağlamda olgunluğa erişmek de şu demek oluyor; bir insan çevresindeki her şeye bakarak onda allah'ın bir parçasını, tecellisini görürse o insan insân-ı kâmil'dir.
şimdi tümdengelim yaparsak; bir insan, çevresindeki her şeye bakarak allah'ın yansımasını görür ve eşref-i mahlûkat da allah'tan bir parça ruh aldığını bilerek ene'l-hakk derse bu insan kendisinin de allah'tan bir parça aldığını, ruhunun da allah'tan koparıldığını ifade ederek kendisinin de allah olduğunu söylemiş olur. şimdi tatlı su müslümanları olarak ifade ettiğimiz kişimsiler çıkıp da "allah'a şirk koşuyor" falan demesin. dediği şey 'allah benim' değil, 'ben allah'ım' olduğu için allah'ı bir bütün olarak alıp kendisinin de onun bir parçası olduğunu ifade etmiş oluyor.
biraz karışık oldu ama söylemek istediğimi ifade edebildiğimi sanıyorum, selamlar.

kainatın, yaradandan bir parça olduğu düşüncesinden ve varlığın birliğine özlemden ileri gelir. bu gözle bakıldığında "ben tanrıyım" söylemi, kişinin egolarından sıyrılıp içindeki öze yani tanrıdan olan parçaya ulaştığını belirtmektedir.

bu ruh haline ulaşmak elbette incelik istemektedir fakat bu durumun şirk olarak değerlendirilmesindeki sebep, yaradan ve yaradılan ikiliğinin reddedilmesidir. basite indirgemeye çalışırsak; ayna karşısındaki gerçek (tanrı) ve yansıma (yaradılan) gibi düşünülebilir. gerçeğin ayna karşısındaki yansıması, aynı kainat ve yaradılan gibi bir illüzyondur. evet yansımanın kaynağı birdir yani gerçek olandır ama yansıma, gerçek olanın bir parçası değil , bir tezahürüdür. bu durumda "ben tanrıyım" demek, 2 boyutlu olan siluetin kendini 3 boyutlu olan gerçekle bir tutması olmaktadır ki bu da şirk olmaktadır ancak hallac-ı mansur'u müşrik ilan edenler, bu düşünce sistemi ile mi etmişlerdir onu bilemedim.

hallac-ı mansurun ilahî aşka gelip içinde yaradanı hissettiği anlarda cezbe haliyle söylediği; ancak şeriate uygun düşmediği için kendi talebesinin kadiliginda idam edilmesine sebep olan sözdür. türkçeye cevrildiginde " ben allahim" şeklinde cevrilse de mansur ata nın kastettiği anlam çok derin ve manâ aleminde sırdır.

bir yaradan varsa; her şeyin, herkesin, hepimizin içinde de bir parçası vardır. bu sebepten hallac-ı mansur haklıydı elbette.
yani bir yaradanın varlığını kabul ediyorsanız; “ene-l hakk” tan rahatsız olmamalısınız. zira bunu çok rahatsız buluyorum.
önermeyi dillendiren kimse, allah’dan cok allahcılar eliyle katledilmiştir.

ana dili arapça olan ve bu dilin etimolojisi ile ilgilenenler, neyzen tevfik için de ney-ül hakk derler.
şimdi size göre bu tamlama: ney'in allah'ı şeklinde çevrilir.

ancak o iş öyle olmuyor işte.

ney-ül hakk, ney'in hakkını veren/teslim eden demektir.

arapçayı öyle "mota mot" çeviri yaparak, anlamlandıramazsınız. o kadar basit değil.

şimdi bu ipucunu kullanarak, gidip ötede "ene-l hakk" ne demek olabilir, anlamına vâkıf olmaya çalışın.*

(bkz: panteizm)
(bkz: panenteizm)
(bkz: spinoza)
(bkz: hallac-ı mansur)