planlı eskitme

apple markasının uyguladığı politikadır.

apple markasının yaptığı olaydır.
yeni bir ürüne ulaşmanız alma isteğiniz oluşsun diye yapılır.

bir dönem vardır. ama şuan ihtiyaç kalmamıştır. çünki müşteri alışmıştır ve ihtiyaç dahilinde olmasa da değiştirmektedir.

tüketiciye ihtiyaç doğurtma politikası. tüketicide hata vardır burada. mesela kot pantolonlarda kalite sertlikten anlaşılır, ama tüketici dar ve elastik ister, 5-10 yıl yerine 1 yıl anca kullanır. artık her şey böyle.

hakkında ufuk açıcı (bkz: the light bulb conspiracy) adlı 2010 yılı yapımı belgesel bulunan, içinde yaşadığımız tüketim odaklı sistemin nasıl işlediğini tanımlayan bir kavramdır.

yanlış hatırlamıyorsam bu belgeselde 1900'lü yılların başından beri bir itfaiye binasında hala yanmaya devam eden bir ampul var. adamlar vakti zamanında öyle bir ampul yapmışlar ki asla patlamıyor. e haliyle, bir kere satılan ampulden sonra yenisini almaya ihtiyaç kalmayınca, yani tüketim olmayınca şirketlerin kazancı düşmeye başlıyor. dönemin ampul üreticisi şirketleri, aralarında (bkz: general electric) de vardı, bir araya gelerek fuzuli tüketimin önünde büyük engel olan kullanım ömrünü kasıtlı olarak kısaltabilmek için "planlı eskitme" kavramı üzerinde anlaşıyor.

kısacası bir ampulü bile ömür boyu kullanabileceğimiz çevreci ve doğal kaynakları koruma odaklı bir düzen kurmak yerine, daha çok satış yapıp kullan-at devrini başlatmak için ilk imzalar atılıyor. günümüzde akıllı telefon ve laptop bataryalarını kullandıkça şarj ömrünün kısalması da hep "planlı eskitme"den kaynaklanıyor. bunun dışında yazılım güncellemeleri üzerinden de planlı eskitme yapıldığını düşünüyorum.

ipad im durup dururken şarjı eskisi gibi gitmediğini anladığım olay. biliyordum apple in böyle hinlikler yaptığını ama başıma gelmez sanıyordum. neyseki telefonum o marka değil

bu kanunen yasaklanmadıkça kimse yok "tüpün altını kıs" yok "götünü yıkama taşa sil " dandik çevreci ayakaları çekmesin.

elektronik çöpünü yirmiye katlayan şerefsizliktir bu

"planlı eskime", ilk olarak vance packard'ın "çaktırmadan ikna" adlı çalışmasında literatüre sokulan görüş.

planlı eskime, kitle sürekli tüketsin diye, ürünler kasten dayanıksız yapılır ve bunun için dev şirketlerin bir mühendis ekibi vardır. özellikle giyim, sigara ve otomotiv sektörü ürettiği malın ne kadar zamanda tüketileceğini planlamadan ayakta kalamaz. ürün, çöpe gidecek şekilde planlanır.

işte kapitalizm, şirketler ve koruyucusu ulus-devletler!

sigara planlı olarak nasıl eskitiliyor acaba? ilginç.

apple sadece uygulamaz dibine kadar sömürür napar eder bozar sonrasında sıkıntı yok ya hallederiz der o derece smk.

planlı eskitme, günümüzün acı bir gerçeği. ürünlerin ömrünü kasıtlı olarak kısaltıp her yıl yeni bir modelle karşımıza çıkmak, aslında bizi tüketim çarkına hapseden bir oyundur. üreticiler, karlarını artırmak için ihtiyaçlarımızı hiçe sayarak sürekli yeni ürünler piyasaya sürüyorlar. tüketmek, artık bir zorunluluk gibi hissettiriliyor. ama bu çark dönmeye devam ederken, biz de ister istemez daha çok harcıyor ve sürekli yeniliklere kapılıyoruz.

reklamlar, sosyal medya ve moda akımları her an karşımıza çıkıyor. "daha iyisi", "daha yenisi" diye diye eski eşyalarımız gözümüzde bir anda demode, kullanışsız hale geliyor. ama gerçekte, bu eşyaların çoğu hala işlevsel ve aslında bizi mutlu ediyor. o eski telefon, o eski kıyafetler... onlarla geçmişe dair anılarımız var. ama işte sistem öyle çalışıyor; yenilik arayışı, biraz da zorunlu hâle getirilmiş.

bu durum sadece cebimizi değil, ruhumuzu da yoruyor. sürekli yeni bir şeyler almak, “daha iyisi olmalı” düşüncesiyle tüketmek, aslında içimizde bir boşluk yaratıyor. her şey geçici, her şey “bir sonraki model”e kadar geçerli. bir ürünü uzun süre kullanmak, ona değer vermek, aslında kendimize ve anılarımıza da değer vermek anlamına gelir. ama biz ne yazık ki hızla değişen dünyada buna fırsat bile bulamıyoruz.

peki, ne yapmalıyız? ilk adım, bu sistemin farkında olmak. tüketim alışkanlıklarımızı sorgulamalı, gerçekten ihtiyacımız olanları almalıyız. modaya, tüketim çılgınlığına kapılmak yerine, daha dayanıklı, tamir edilebilir ürünlere yönelmeliyiz. kendi tarzımızı yaratmalı, başkalarına göre değil, kendimiz için yaşamalıyız.

sonuçta, eşyalarımızla kurduğumuz bağ, maddi değerlerinin çok ötesindedir. onlarla geçirdiğimiz zaman, onları uzun yıllar kullanarak oluşturduğumuz anılar, gerçek değerlerdir. planlı eskitmeye karşı durmak, daha bilinçli, daha sorumlu bir tüketici olmakla mümkündür.
bu sadece cebimiz için değil, geleceğimiz için de bir sorumluluktur.

türkiye'de üretilen şeyler planlı eskitmeden ziyade ne kadar ekmek o kadar köfte olayı. e ucuz etin tadı da yavan oluyor haliyle.

fakat planlı eskitme olayı da bir gerçek. ıphone'ların bir modelinde hız düşürmüşlerdi yeni model çıkarmadan önce. farkedilince de eskiyen telefonlar daha verimli çalişsın diye bir bahane uydurdular.

artık pazarlama işini o kadar abarttılar ki bir ürünü 2 seneden fazla kullanana deli gözüyle bakıyorlar.