1.
ihvanı safa abbasiler döneminin sonlarında 10. yüzyılda ortaya çıkan en ilginç dini gruplardan biridir. gizli bir grup olan ihvanı safa, din, bilim ve benzeri çeşitli alanlarda kendi görüşlerini geliştirmişlerdir. bu yazıda kısaca onların felsefelerini inceleyeceğiz.
ihvanı safa tüm evreni yani tüm yaratılmışları anlamaya çalışmıştır. bunu yapabilmek için temelde matematiğe odaklanmışlardır. onlara göre matematiğin amacı insanı duyulur şeylerden akledilir şeylere götürmektir. ayrıca mantık ilmini de son derece önemsemişlerdir. onlara göre mantık filozofların en önemli aleti ve felsefenin ölçütüdür. ayrıca mantık, fizikten metafiziğe geçiş için bir araçtır. böylece ihvanı safa mantığı hem ilimlere ulaşmak için bir alet olarak hem de başlı başına bir ilim olarak kullanmışlardır.
ihvanı safa genel olarak felsefi yaklaşımda pisagorcu ve sokratik anlayıştan etkilenmişlerdir. kendilerine has bir şekilde mistik ve ahlaki bir temel üzerine felsefi anlayışlarını inşa etmişlerdir. felsefe onlar için pratik faydalar da taşımaktadır. onlara göre felsefe insanların davranışlarını ve sözlerini düzenlemesini sağlar. böylece felsefeyi sadece hakikati aramanın dışında yeni alanlara da taşımış olurlar. bu nedenle ihvanı safa felsefeyi hikmet kavramıyla eşit görmüştür.
ihvanı safa felsefe ile dini bir araya getirmiştir. onlara göre nefis eğitimi ve ahlaki eğitim felsefe yolculuğunda son derece önemlidir. bu nedenle nefis eğitimi olmadan felsefe yapmak son derece yanlış ve eksik kalacaktır. böylece en yüksek ahlak seviyesi olan allah’ın ahlakına sahip olmaya çalışmak son derece önemlidir.
buraya kadar genel olarak ihvanı safa’nın felsefesini kısaca inceledik. ancak bu felsefeyi biraz daha iyi anlayabilmek için kısaca bilgi, metafizik ve ahlak anlayışlarına da bakmakta fayda var.
yukarıda nefis terbiyesine ve ahlakın önemine değinmiştik. yani felsefe anlayışının temelinde insan var. ihvanı safa’nın bilgi anlayışının temelinde de insan var. onlara göre insanın bu dünyaya gelmesinin bir kaç amacı var. bu amaçların başında evreni anlamak, insanın kendisini anlaması, eşyaların hakikatini ve onları yaratan şeyi tanıması gerekir. ayrıca ihvanı safa’ya göre insan zihni doğuştan herhangi bir bilgiye sahip değildir. yani tüm bilgiler sonradan elde edilir. onlara göre en önemli ve en temel bilgi edinme yolu duyulardır. ancak duyuların yanı sıra vahiy ve ilham gibi şeyleri de bilgi kaynağı olarak kabul etmişlerdir.
ihvanı safa’nın metafizik anlayışın temelinde tanrıyı bilmek vardır. bu bilgiye ulaşabilmek için öncelikle insan kendisini bilerek başlaması gerekir. çünkü ihvanı safa bu alemi görünen ve görünmeyen olmak üzere ikiye ayırır ve insanın kendisi görünen tarafta olduğu için önce onu inceler. böylece görünmeyene doğru yolculuk başlamış olur. ayrıca sudur teorisi bu metafizik anlayışı için de son derece önemlidir. onlara göre tüm alemi kuşatan melaike adında varlıklar vardır. ayrıca tüm alem yaşayan bir canlı gibidir.
ihvanı safa her şeyin temeline ahlakı yerleştiri. çünkü ahlak insanın özünde yer alır. onlara göre ahlak kişinin düşünmeden orataya koyduğu fiil ve düşüncelerden meydana gelir. onlara göre kötü fiillerin tamamı şeytanlara özgü, iyi fiillerin tamamı ise meleklere özgüdür. insanlar da iyi fiilleri ahlak haline getirerek melekleşmeye çalışmalıdır.
ihvanı safa çok etkili bir grup olmuştur. özellikle yazdıkları risaleler ile kendilerinden sonra gelen kişileri etkilemişlerdir. yeni eflantunculuk ve pisagorculuk onlar sayesinde islam dünyasında tanınmıştır. ayrıca ibn sina ve babasının da bu risalelerden son derece etkilendiği söylenmektedir. ayrıca gazali’de bu gruptan etkilenmiştir. hatta yazdığı bir eserinde ihvanı safa’nın bazı görüşlerini eleştirmiştir.
ihvanı safa tüm evreni yani tüm yaratılmışları anlamaya çalışmıştır. bunu yapabilmek için temelde matematiğe odaklanmışlardır. onlara göre matematiğin amacı insanı duyulur şeylerden akledilir şeylere götürmektir. ayrıca mantık ilmini de son derece önemsemişlerdir. onlara göre mantık filozofların en önemli aleti ve felsefenin ölçütüdür. ayrıca mantık, fizikten metafiziğe geçiş için bir araçtır. böylece ihvanı safa mantığı hem ilimlere ulaşmak için bir alet olarak hem de başlı başına bir ilim olarak kullanmışlardır.
ihvanı safa genel olarak felsefi yaklaşımda pisagorcu ve sokratik anlayıştan etkilenmişlerdir. kendilerine has bir şekilde mistik ve ahlaki bir temel üzerine felsefi anlayışlarını inşa etmişlerdir. felsefe onlar için pratik faydalar da taşımaktadır. onlara göre felsefe insanların davranışlarını ve sözlerini düzenlemesini sağlar. böylece felsefeyi sadece hakikati aramanın dışında yeni alanlara da taşımış olurlar. bu nedenle ihvanı safa felsefeyi hikmet kavramıyla eşit görmüştür.
ihvanı safa felsefe ile dini bir araya getirmiştir. onlara göre nefis eğitimi ve ahlaki eğitim felsefe yolculuğunda son derece önemlidir. bu nedenle nefis eğitimi olmadan felsefe yapmak son derece yanlış ve eksik kalacaktır. böylece en yüksek ahlak seviyesi olan allah’ın ahlakına sahip olmaya çalışmak son derece önemlidir.
buraya kadar genel olarak ihvanı safa’nın felsefesini kısaca inceledik. ancak bu felsefeyi biraz daha iyi anlayabilmek için kısaca bilgi, metafizik ve ahlak anlayışlarına da bakmakta fayda var.
yukarıda nefis terbiyesine ve ahlakın önemine değinmiştik. yani felsefe anlayışının temelinde insan var. ihvanı safa’nın bilgi anlayışının temelinde de insan var. onlara göre insanın bu dünyaya gelmesinin bir kaç amacı var. bu amaçların başında evreni anlamak, insanın kendisini anlaması, eşyaların hakikatini ve onları yaratan şeyi tanıması gerekir. ayrıca ihvanı safa’ya göre insan zihni doğuştan herhangi bir bilgiye sahip değildir. yani tüm bilgiler sonradan elde edilir. onlara göre en önemli ve en temel bilgi edinme yolu duyulardır. ancak duyuların yanı sıra vahiy ve ilham gibi şeyleri de bilgi kaynağı olarak kabul etmişlerdir.
ihvanı safa’nın metafizik anlayışın temelinde tanrıyı bilmek vardır. bu bilgiye ulaşabilmek için öncelikle insan kendisini bilerek başlaması gerekir. çünkü ihvanı safa bu alemi görünen ve görünmeyen olmak üzere ikiye ayırır ve insanın kendisi görünen tarafta olduğu için önce onu inceler. böylece görünmeyene doğru yolculuk başlamış olur. ayrıca sudur teorisi bu metafizik anlayışı için de son derece önemlidir. onlara göre tüm alemi kuşatan melaike adında varlıklar vardır. ayrıca tüm alem yaşayan bir canlı gibidir.
ihvanı safa her şeyin temeline ahlakı yerleştiri. çünkü ahlak insanın özünde yer alır. onlara göre ahlak kişinin düşünmeden orataya koyduğu fiil ve düşüncelerden meydana gelir. onlara göre kötü fiillerin tamamı şeytanlara özgü, iyi fiillerin tamamı ise meleklere özgüdür. insanlar da iyi fiilleri ahlak haline getirerek melekleşmeye çalışmalıdır.
ihvanı safa çok etkili bir grup olmuştur. özellikle yazdıkları risaleler ile kendilerinden sonra gelen kişileri etkilemişlerdir. yeni eflantunculuk ve pisagorculuk onlar sayesinde islam dünyasında tanınmıştır. ayrıca ibn sina ve babasının da bu risalelerden son derece etkilendiği söylenmektedir. ayrıca gazali’de bu gruptan etkilenmiştir. hatta yazdığı bir eserinde ihvanı safa’nın bazı görüşlerini eleştirmiştir.
devamını gör...