1.
bu bir vampirilloukdesidir.
ukdeler arasında dolaşırken mantık safsatasını okuyunca oksimoron diye mırıldandım. .
felsefeymiş, mantıkmış gerçekten hiç ilgimin olmadığı alanlar. gene de ukde dikkatimi çekti.
sonra safsataların, biçimsel ve serbest olarak ikiye ayrıldığını öğrendim. *
sonra safsatanın ingilizcesinin, "logical fallacy" yani mantık safsatası olduğunu öğrendim. işte formel olmayanlar, yada serbest safsatalar, ''mantık safsatası'' bölümüne girmekte.
safsatanın ilk çetelesini tutan aristoymuş. şu ana kadar birçok safsata bulunsa da, hepsine değinemeyiz.
unutmadan bu safsataları , iyi kullanabilen tartışmalar, münazaralar, münakaşalar ve hukuki davalarda üstünlük elde eder, adını kazanan listesine ekletir.
karşıdaki kişi bu safsataları yakalayacak kadar zeki ise, bunları yakalayıp, geri fırlatabilir. bu nedenle hitabet sanatında önemli bir yere sahiptir.
akıl yürütmedeki yanlışlıklara, safsata denir efem. yani burada kişi bir şeyleri ispat etmeye çalışıyordur. ancak argümanları yanlıştır.
mantık safsataları da kendi içinde, saldırı safsataları, belirsizlik safsataları, otoriteye başvurma safsataları, duygulara başvurma safsataları gibi bir çok kategoriye ayrılıyor.
_____saldırı safsataları 4'e ayrılıyor bunlar;
adam karalama
niteliksel adam karalama,
sen de safsatası
dolduruşa getirme safsatası
birine, adam karalamaya değinelim:
argumentum ad hominem, adam karalama safsatası olarak kullanılan latince bir kalıp.
sizi zorda bırakacak bir savın önüne geçmek için kullanırsınız. karşının, kişiliğine, yada ilgilerine saldırırsınız. karşıyı, kötülersiniz, dolayısı ile onun kötülediği şeyin de kötü bir şey olacağı fikrini empoze edersiniz.
böylece konuyu, ana konunun dışına çekmeyi başarırsınız.
savı çürütecek delil yok elinizde, karşıdakini toplumdan dışlanacak konuma sok, itibarsızlaştır, böylece söylediklerini değersizleştir.
''gııızzz sen daha dün, g.tü boklu gezen çocuktun, avukat oldun da, bana mı çemkiriyon? hı '' çocukluk dönemini bilen teyze, avukat hanımı itibarsızlaştırmaya çalışıyor. bu olay neredeyse hepimizin başına gelmiştir.
niteliksel adam karalamada ise kişinin , politik , dini, etnik kökenine değinirsiniz. eistein'in, özel görelilik teorisini ''yahudi'' olduğu argümanının arkasına dayanıp, reddeden çok bilim adamı vardır.
___belirsizlik safsataları kişinin iddia ettiği cümlelerde bir açık bulup onun üstüne giderek , boşa düşürme stratejisidir. ''siz hayır hayır ben onu kastetmedim, siz yanlış anladınız'' diyene kadar toplum, artık buna ikna olmaz... linçe girişir. kısacası, dildeki belirsizlik, çok anlamlılık, kavramların ve dil bilgisi yanlışlığı, düşüncenin yanlış ifade edilmesi, bu safsatacıların en sevdiği şeydir.
çok ciddi bir konuşmanın ortasında, ''de, da ekleri ayrı yazılır''cılar bu gruba giriyor mu? gerçekten merak ettim.
cinaslı safsata
çok anlamlılık safsatası
vurgulama safsatası
çalış baban gibi eşşek olma. virgülü koyduğun yere göre anlam değişikliği...
____otoriteye başvurma safsataları: adı üzerinde, bir sav tartışılırken doğruluğunu, bir inanca, bir ''bilirkişi''ye, topluma , kısaca; bir otoriteye dayandırıp, doğruluğunu kabul ettirme safsatasıdır. örneğin; papua yeni gine'nin başbakanı, ekonomi okumuş bir otorite olsun. bu onun, ekonomi ile ilgili yaptığı, her icraatın doğru olacağı anlamına gelmez.
bir bilen safsatası: branşında uzman bir kişinin alanı dışında bir konuda beyan ettiği beyanı referans göstererek yapılan safsata,
inanca başvurma safsatası: uyuşturucu kullananların çoğu bundan keyif alığını söylüyor. o halde uyuşturucu kötü değildir.
geleneğe başvurma safsatası: kız isteme yıllardan beri var olan bir geleneğimiz. ataların var bir bildiği ki yapıyorlar. o halde devam.
grup baskısı safsatası: yav he he... herkes aptal, bir sen akıllı...
daha çok sıralanabilecek, otoriteye başvurma safsatası mevcut.
___duygulara başvurma safsataları: reklam sektörünün çok kullandığı bir safsata imiş arkadaşlar bu.
zaaflarımızı bulup bunlar üzerinde savlar ileri sürerek, manipülasyon neden oluyorlarmış. örneğin zayıflamayı çok istiyoruz, bu hapı kullanıp 3 haftada 20 kg veriyoruz gibi.
savı desteklemek veya reddetmek için, duyguların, acıma, korkutma vb kullanılmasıdır.
bir çok isimde yer alıyorlar, bir kaçını yazalım.
acındırmak: genellikle öğretmenler ve öğrencileri karşı karşıya getiren durum. ''hocam annem hastalandı ders çalışamadım nolur geçmemi sağlayacak puanı ver ''
korkuya başvurma safsatası: ''allah muhafaza çarpılırsın'' en iyi örnek.
yeniye başvurma safsatası: opelin şimdiye kadar çıkardığı otomobiller hep iyi idi. o halde ; en yeni çıkan modelleleri de iyi olacaktır. oysaki opel artık alman değil, fransızdır.
gibi bir sürü duygu safsatası.
___şaşırtma safsataları karşıdaki kişiyi şaşırtıp tufaya düşürerek savın kabul veya red edilmesini sağlama safsatasına deniyor.
yağcılığa başvurmak: anneme çok yapıyorum galiba bunu, yav senin gibi okumuş etmiş, güp güzel bir kadın esra erol mu izliyor. gibi?!
yanlış ikilem: başka seçenek yokmuş gibi karşıda ki insanı iki seçenekten birine yönlendirme. ya sev ya terket. ya benimsin ya kara toprağın.
ispatlama mecburiyeti: bir iddianın, doğruluğunun ispatlanmamış olmasını kullanmaktır kısaca. genelde tanrı, ruh minvalinde yapılan tartışmalarda kullanılıyor.
___istatiksel hata safsataları. istatistikleri dikkate almayan safsatalardır.
kumarbaz safsatası: geçmişte nadir gerçekleşen bir olayın, gelecekte gerçekleşme olasılığının arttığının düşünülmesi.
daha önce psikolojiye dair okuduğum bir şey vardı. kumarbaz yanılgısı,monte corlo yanılgısı olarak anılıyor. 7 kız çocuğu sahibi olan kişiler, 8.cinin ''kesin'' erkek olacağına inanması
acele genelleme: bir memeli türü olan gelincik kış aylarında beyaz kürklü, yaz aylarında ise kahverengidir. bu gelinciği kışın gören bir kişi, tüm gelinciklerin, tüm zamanlarda beyaz olduğunu düşünebilir.
___tartışmalı sebep türü safsatası: sözde sebepler uydurulan safsatalar
öncesinde safsatası: sınavlardan kötü alıyordum ama annem bana bu muskayı verdi, o gün bugündür iyi alıyorum.
müşterek etki safsatası: ikisi farklı nedenlere dayanan, iki olayın birbirleriyle ilişkiliymiş gibi sunulması.
____konunun özünü kaçırma safsataları
kısır döngü safsatası: sonuca neden olan savın, o sonucu ispatlamakta kullanma safsatası.
organize işeler de vardı; ''araba nerde, müşteriye verdim, para nerde yarın alacağım.''
konuyu saptırma safsatası
vs...
kimi internet sitelerinde 60'tan fazla, kimi internet sitelerinde 300'den fazla safsata var denilmiş. ancak bu internet siteleri tek bir kitap üzerinde hem fikir. odaalev alatlı'nın safsata kılavuzu. kitabı en yakın zamanda edinip şöyle bir göz atacağım. sevdim çünkü
*)
edit: bu arada konuştuğumuz veya yazdığımız şeylerin tamamı safsata gibi geldi bana.
ukdeler arasında dolaşırken mantık safsatasını okuyunca oksimoron diye mırıldandım. .
felsefeymiş, mantıkmış gerçekten hiç ilgimin olmadığı alanlar. gene de ukde dikkatimi çekti.
sonra safsataların, biçimsel ve serbest olarak ikiye ayrıldığını öğrendim. *
sonra safsatanın ingilizcesinin, "logical fallacy" yani mantık safsatası olduğunu öğrendim. işte formel olmayanlar, yada serbest safsatalar, ''mantık safsatası'' bölümüne girmekte.
safsatanın ilk çetelesini tutan aristoymuş. şu ana kadar birçok safsata bulunsa da, hepsine değinemeyiz.
unutmadan bu safsataları , iyi kullanabilen tartışmalar, münazaralar, münakaşalar ve hukuki davalarda üstünlük elde eder, adını kazanan listesine ekletir.
karşıdaki kişi bu safsataları yakalayacak kadar zeki ise, bunları yakalayıp, geri fırlatabilir. bu nedenle hitabet sanatında önemli bir yere sahiptir.
akıl yürütmedeki yanlışlıklara, safsata denir efem. yani burada kişi bir şeyleri ispat etmeye çalışıyordur. ancak argümanları yanlıştır.
mantık safsataları da kendi içinde, saldırı safsataları, belirsizlik safsataları, otoriteye başvurma safsataları, duygulara başvurma safsataları gibi bir çok kategoriye ayrılıyor.
_____saldırı safsataları 4'e ayrılıyor bunlar;
adam karalama
niteliksel adam karalama,
sen de safsatası
dolduruşa getirme safsatası
birine, adam karalamaya değinelim:
argumentum ad hominem, adam karalama safsatası olarak kullanılan latince bir kalıp.
sizi zorda bırakacak bir savın önüne geçmek için kullanırsınız. karşının, kişiliğine, yada ilgilerine saldırırsınız. karşıyı, kötülersiniz, dolayısı ile onun kötülediği şeyin de kötü bir şey olacağı fikrini empoze edersiniz.
böylece konuyu, ana konunun dışına çekmeyi başarırsınız.
savı çürütecek delil yok elinizde, karşıdakini toplumdan dışlanacak konuma sok, itibarsızlaştır, böylece söylediklerini değersizleştir.
''gııızzz sen daha dün, g.tü boklu gezen çocuktun, avukat oldun da, bana mı çemkiriyon? hı '' çocukluk dönemini bilen teyze, avukat hanımı itibarsızlaştırmaya çalışıyor. bu olay neredeyse hepimizin başına gelmiştir.
niteliksel adam karalamada ise kişinin , politik , dini, etnik kökenine değinirsiniz. eistein'in, özel görelilik teorisini ''yahudi'' olduğu argümanının arkasına dayanıp, reddeden çok bilim adamı vardır.
___belirsizlik safsataları kişinin iddia ettiği cümlelerde bir açık bulup onun üstüne giderek , boşa düşürme stratejisidir. ''siz hayır hayır ben onu kastetmedim, siz yanlış anladınız'' diyene kadar toplum, artık buna ikna olmaz... linçe girişir. kısacası, dildeki belirsizlik, çok anlamlılık, kavramların ve dil bilgisi yanlışlığı, düşüncenin yanlış ifade edilmesi, bu safsatacıların en sevdiği şeydir.
çok ciddi bir konuşmanın ortasında, ''de, da ekleri ayrı yazılır''cılar bu gruba giriyor mu? gerçekten merak ettim.
cinaslı safsata
çok anlamlılık safsatası
vurgulama safsatası
çalış baban gibi eşşek olma. virgülü koyduğun yere göre anlam değişikliği...
____otoriteye başvurma safsataları: adı üzerinde, bir sav tartışılırken doğruluğunu, bir inanca, bir ''bilirkişi''ye, topluma , kısaca; bir otoriteye dayandırıp, doğruluğunu kabul ettirme safsatasıdır. örneğin; papua yeni gine'nin başbakanı, ekonomi okumuş bir otorite olsun. bu onun, ekonomi ile ilgili yaptığı, her icraatın doğru olacağı anlamına gelmez.
bir bilen safsatası: branşında uzman bir kişinin alanı dışında bir konuda beyan ettiği beyanı referans göstererek yapılan safsata,
inanca başvurma safsatası: uyuşturucu kullananların çoğu bundan keyif alığını söylüyor. o halde uyuşturucu kötü değildir.
geleneğe başvurma safsatası: kız isteme yıllardan beri var olan bir geleneğimiz. ataların var bir bildiği ki yapıyorlar. o halde devam.
grup baskısı safsatası: yav he he... herkes aptal, bir sen akıllı...
daha çok sıralanabilecek, otoriteye başvurma safsatası mevcut.
___duygulara başvurma safsataları: reklam sektörünün çok kullandığı bir safsata imiş arkadaşlar bu.
zaaflarımızı bulup bunlar üzerinde savlar ileri sürerek, manipülasyon neden oluyorlarmış. örneğin zayıflamayı çok istiyoruz, bu hapı kullanıp 3 haftada 20 kg veriyoruz gibi.
savı desteklemek veya reddetmek için, duyguların, acıma, korkutma vb kullanılmasıdır.
bir çok isimde yer alıyorlar, bir kaçını yazalım.
acındırmak: genellikle öğretmenler ve öğrencileri karşı karşıya getiren durum. ''hocam annem hastalandı ders çalışamadım nolur geçmemi sağlayacak puanı ver ''
korkuya başvurma safsatası: ''allah muhafaza çarpılırsın'' en iyi örnek.
yeniye başvurma safsatası: opelin şimdiye kadar çıkardığı otomobiller hep iyi idi. o halde ; en yeni çıkan modelleleri de iyi olacaktır. oysaki opel artık alman değil, fransızdır.
gibi bir sürü duygu safsatası.
___şaşırtma safsataları karşıdaki kişiyi şaşırtıp tufaya düşürerek savın kabul veya red edilmesini sağlama safsatasına deniyor.
yağcılığa başvurmak: anneme çok yapıyorum galiba bunu, yav senin gibi okumuş etmiş, güp güzel bir kadın esra erol mu izliyor. gibi?!
yanlış ikilem: başka seçenek yokmuş gibi karşıda ki insanı iki seçenekten birine yönlendirme. ya sev ya terket. ya benimsin ya kara toprağın.
ispatlama mecburiyeti: bir iddianın, doğruluğunun ispatlanmamış olmasını kullanmaktır kısaca. genelde tanrı, ruh minvalinde yapılan tartışmalarda kullanılıyor.
___istatiksel hata safsataları. istatistikleri dikkate almayan safsatalardır.
kumarbaz safsatası: geçmişte nadir gerçekleşen bir olayın, gelecekte gerçekleşme olasılığının arttığının düşünülmesi.
daha önce psikolojiye dair okuduğum bir şey vardı. kumarbaz yanılgısı,monte corlo yanılgısı olarak anılıyor. 7 kız çocuğu sahibi olan kişiler, 8.cinin ''kesin'' erkek olacağına inanması
acele genelleme: bir memeli türü olan gelincik kış aylarında beyaz kürklü, yaz aylarında ise kahverengidir. bu gelinciği kışın gören bir kişi, tüm gelinciklerin, tüm zamanlarda beyaz olduğunu düşünebilir.
___tartışmalı sebep türü safsatası: sözde sebepler uydurulan safsatalar
öncesinde safsatası: sınavlardan kötü alıyordum ama annem bana bu muskayı verdi, o gün bugündür iyi alıyorum.
müşterek etki safsatası: ikisi farklı nedenlere dayanan, iki olayın birbirleriyle ilişkiliymiş gibi sunulması.
____konunun özünü kaçırma safsataları
kısır döngü safsatası: sonuca neden olan savın, o sonucu ispatlamakta kullanma safsatası.
organize işeler de vardı; ''araba nerde, müşteriye verdim, para nerde yarın alacağım.''
konuyu saptırma safsatası
vs...
kimi internet sitelerinde 60'tan fazla, kimi internet sitelerinde 300'den fazla safsata var denilmiş. ancak bu internet siteleri tek bir kitap üzerinde hem fikir. odaalev alatlı'nın safsata kılavuzu. kitabı en yakın zamanda edinip şöyle bir göz atacağım. sevdim çünkü
*)
edit: bu arada konuştuğumuz veya yazdığımız şeylerin tamamı safsata gibi geldi bana.
devamını gör...
2.
münazara yapılır iken münazaranın terminilojisinde anlaşmaya yarayan kurallar gibisinden bir şeyler. bir tartışma oluyor iken genellikle söylenenler tartışılan konudan sapar. o vakit de sağlıklı bir sonuca varılamaz. iki tarafın da argümanlarını sunması ve bir sonuca varılması hedeflenirken kullanılan bir şey bu. insanların birbirlerini suçlaması yasak, birbirlerinin özelliklerine saldırması yasak, çoğulluğa başvurması yasak... sadece argümanlar sunulacak ve mantıksal bir çerçevede konuşulacak. sonunda rasyonel olan galip çıkacak. ama bir tartışma yapmıyorsanız da kalkıp da 'senin yaptigin ad hominem' falan dememek lazim hanii...
devamını gör...