sürü psikolojisi

ingilizcesi bandwagon effect olan en yalın hali ile sırf insanların çoğu doğru olduğunu düşünüyor diye bir şeyin doğru olduğuna inanmak demektir. temelde “herkes böyle davranıyorsa bende böyle davranmalıyım” şeklindedir. başarılı ve popüler insanların alışkanlıklarını, davranışlarını, inançlarını izlemek insanın doğasında vardır. çünkü bunu yapmışta başarılı olmuş şeklinde düşünmenizi sağlar. başarılı bir insanın popülerliği ve güvenilirliğinden etkilenmiş bir insan, aynı hipnotze olmuş gibi muhakeme yeteneğini kaybeder. politikada sürü psikolojisi ise bir siyasi hareketi sadece popülerliğinden dolayı takip eden seçmenlerde görülmektedir. bu gibi sebeplerle seçmenler kazanması muhtemel görülen adayları desteklerler. (bir yerlerden size tanıdık geliyor mu, epey yakınınızdaki bir yer)

ingilizce adı ise bandwagon yani üzerinde bando olan bir at arabasından gelir. ilk kez amerikalı palyaço dan rice tarafından 1845 yılında kullanılır. o yılın başkanlık kampanyası boyunca rice, “herkesin olduğu yere gelin” gibi bir manaya gelecek şekilde “sürüye katılın” "to jump on the bandwagon" ifadesini kullanır. böylece başkan zachary taylor’ın zaferi elde etmesini sağlar.

ayrıca (bkz: asch deneyi)

çok tehlikeli bir durumdur.

bir şeyin popülaritesi arttıkça ona olan ilginin de artması olarak tanımlanabilir.

koyunların birbirini görüp atlaması durumudur. yani bir koyuna arkadaşın atlasa sen de mi atlayacaksın denilmemelidir.

metrobüse koşarak binme isteğinin psikolojideki karşılığıdır.

(bkz: kitle psikolojisi ve ego analizi)

sosyal psikolojinin araştırma konusu olan özellikle pazarlama, toplum mühendisliği, siyaset gibi alanlarda kişileri ya da tüketicileri manipüle etmek için kullanılan bir kavramdır.

genellikle başkalarını bu tür manipülasyonlara kapılıp sürü psikolojisine uymakla itham ettiğimiz için* esasında kendi yaşamımızla da ne kadar iç içe olduğunu fark edemiyoruz. örneğin tüketim alışkanlıklarınızı bir gözden geçirdiğinizde sürü psikolojisine ne kadar kapıldığınızı görebilirsiniz. günümüzde özellikle global markalar bunu çok başarılı bir şekilde uygulamaya devam ediyor.

örneğin iphone'un tüketicisine sunduğu özelliklerin hiçbirine ihtiyaç duymayan birisi, sırf çevresinde gördüğü için illa elma logolu telefona sahip olmak istiyor. ya da herkesin gittiği mekanda içiyor, yiyiyor veya alışveriş yapıyor. tamamen kitleye göre kendini motive ederek tüketim yapıp, esasında çok da ihtiyacı olmayan eşyaları satın alıyor. şöyle bir durup düşündüğümüz zaman aslında sürü psikolojisiyle ne kadar iç içe olduğumuzu görebiliyorsunuz.

bu konuda spresifik örnek vermek gerekirse; tüketici davranışı dersinden aklımda kalan yaşanmış bir olay var. (bkz: marlboro) markası, satışlar durma noktasına geldiğinde çözüm olarak sıra dışı bir pazarlama tekniği uyguluyor. on binlerce boş marlboro sigara kutusunu ezip gece saatlerinde uçakla şehirlerin üzerinden saçıyorlar. ertesi gün insanlar sokaklarda marlboro paketlerini görünce sırf çok tüketildiğini sandıklarından marlboro satın almaya başlıyorlar ve marka iflasın eşiğinden dönüyor.

zaman zaman toplumda da oluşabilen psikolojik durum.mesela estetik konusu.herkes birbirine benzemeye başladı farkında mısınız?

“whatsapp tüü kaka, telegram indirelim”

(bkz: sürü psikolojisi)
(bkz: aramaya inanmak)

çoğunluğa başvurma mantık hatasının karşılığıdır. (bkz: argumentum ad populum) “çoğunluk bunu yapıyorsa vardır bir bildikleri.” argumanıyla çoğunluğa uyulması durumudur.

önemli bir konu olmakla beraber hatırda tutulması gereken kısmı sürünün zekası daima bireyden düşüktür. bu sözün şuan kaynağı hatırlayamıyorum bulan olursa sevinirim.

"önce sorun yarat, sonra çözüm sun"
covid 19

"engelleyemiyorsan meşgul et"
siyaset, magazin, spor..vs

"insanları harekete geçirnek için iki tür manivela gerekir; biri korku, diğeri menfaat"
silivri ya da şöhret

toplumsal hareketleri baz alarak söyleyecek olursak gustava le bon'un klasik toplumsal hareketlerde öne sürmüş olduğu kavramın adıdır. insanlarin irrasyonel canlılar olmasından kaynaklı olarak duygularıyla hareket ettiğini söylemiştir düşünür. bunun yanında insanların birbirlerini de etkilediklerini söyleyebiliriz. asil vurucu nokta da insanların birbirlerini etkilemeleridir. aslında gustave le bon burada toplumsal hareketleri olumlamamakla beraber aşırı bir eleştiride de bulunmuştur çünkü ona göre bir toplumun zekasını o toplumdaki en düşük zekalı insanın zekasına eşittir.

gustava le bon un bunlari 1800lu yillarda söylediğini düşünecek olursak o dönemlerde var olan devlet yapılarının söz söyleyen insanların genelde üst sınıflarda yer alan insanların olduğunu söyleyebiliriz. ve bu insanların tabi ki devlete karsi ortaya çıkan hak iddialarında devletin yanında olamalari çok olasıdır. bununla beraber fransız ihtilali'nin ardindan ortaya çıkan uygulamalarından bu söylemi doğrulayacak yani vardır. fransız ihtilali'nin ardindan fransız sokaklarında kanlar akacağı boyutta giyotinle idamlar olmuştur bu da ihtilali yapan topluluğun zekasının gerçekten o toplumdaki insanların en düşük zekalısına eşit olduğunu göstermektedir.

yeni toplumsal hareketleri düşündüğümüzde ise durum daha farklıdır. insanların artık ciddi bir kimlik dertleri vardır, devletlerin yapısı da hala sınıfsal yapı devam etmekle birlikte bu sınıfsal yapı çok katmanlı hal almıştır. bu da insanlarin artık devletin ihlal ettiği haklara karşı bir arada yer aldıkları hareketleri ortaya çıkarmıştır. bunu daha sonra başka bir başlık (yeni toplumsal hareketler) altında inceyebiliriz.

geçenlerde başıma gelen bir olayı anlatayım. metro ile evime gidecektim. ilgili durağa gelince metrodan indim ve aktarma yapacağım metroya doğru ilerledim. insanlar hızlı bir şekilde aktarma yapılacak metroya doğru koşuyorlardı. metro da istasyonda idi tabii. ben de koştum ve herkesin bindiği metroya son anda yetişecek bindim. sonra oturunca birden gülme geldi, karşımdaki kişiye sordum bu metro nereye gidiyor diye. öğrendim ki ters istikamete binmişim.

şöyle bir şeydir.

lince yol açabilecek psikolojidir. bizim gibi gelişememiş ülkelerin insanlarında bol bulunur.

dün forum kayseride iftara 5dakika kala yaşadığım bir olayı anlatmak için buldum başlığı;
yemekten önce elimi yıkamak için lavaboya gittim. iki yetişkin bir çocuk boyuna göre ayarlanmış musluklar vardı. yetişkinler için tasarlananlardan birinde sıvı sabun haznesinde sabun yoktu ancak suyu akıyordu. diğer yetişkin ve çocuk bölümünde ise her şey normaldi. su ve sabun kullanılabilirdi. ancak insanlar 7 kişi bir musluğu beklemekteydi. birinin sabun olmadığını fark edip sıraya girmesiyle kalan 6kişide onu takip etmiş olmalıydı. ezan vaktinin geldiğini fark ettiğim için çocuklar için ayrılan bölümden sabun alıp boş olan yetişkin bölümünde insanların şaşkın bakışları eşliğinde ellerimi yıkamaya başladım. daha sonra 7 kişiden ikisi çocuk bölümüne yönelip sabun alıp geldiler. ve arkamda sıraya girdiler. ellerimi yıkadıktan sonra gülerek lavabodan ayrıldım. sıraya ilk giren kişi için belki mantıklı olabilir bu davranış ancak kalan 6 kişi için mantıklı bir açıklaması olduğunu sanmıyorum. yine insanlık için küçük sırada bekleyenler için büyük bir adım atarak farkımı ortaya koydum*

"kitleler hiçbir zaman gerçeğe susamamıştır. hoşlarına gitmeyen mantıksızlıklar karşısında, gerçek dışı eğer kendilerini çekerse, bunu ilahlaştırarak buna yönelmeyi daha üstün tutarlar. onları hayallere çekmesini bilenler onlara hakim olurlar ve hülyalarını ortadan kaldıranlar da onların kurbanı olur"
kitleler psikolojisi-gustave le bon

memlekette koyun çok ...

burnunun dikine giden biri çıkar mutlaka.