teori ve kanun farkı

öncelikle teori kelimesini günlük hayatta istemeden yanlış kullanıyoruz. benim şöyle bir teorim var cümlesi aslında bilimde teoriye değil hipoteze denk gelir. yani sadece bir fikrimiz var doğru veya yanlış ama bunu daha ileriye götürüp teori ve yasa yapmanız için bazı bilimsel aşamalar gerekiyor. bu yüzden benim fikrim var o da şu dememiz gerek, teori çok iddalı ve bilimsel anlamda hatalı bir kelime.

teori, gözlemlediğimiz bir olguyu, yani doğa kanunlarını açıklama amacı güden ve kanıtlarla desteklenebilen açıklamalar bütünüdür. kanun ise zaten var olan bir şeydir. istesenizde istemesenizde iki cisim birbirini çekecek (kütle çekim kanunu), havaya atılan taş mutlaka yere düşecek (yerçekimi kanunu).

örnek verelim: evrim bir doğa kanunudur ve evrim teorisi bu doğa kanununun işleyiş mekanizmasını açıklamaya çalışır. evrim teorisinin hatalı veya eksik olması, bir doğa kanunu olan evrim gerçeğini ortadan kaldırmaz. diyelim teori hatalı çıktı, o zaman da destekleyici teorilerle o teori ayağa kaldırılır, nadir olarak da olsa çöpe atılır.

bilimsel teoriler kanuna dönüşemez.

teori ve kanun farkının kendisi de teoriktir. doğa bize hiçbi yasa buyurmaz. biz bilimsel bilgiyi temellendirmek için zaruri ayrımlar yaparız, hipotez teori yasa birbirinden ayrıdır deriz, ancak bilim adamı gözlem-araştırma esnasında buna doğa tarafından maruz kalmaz, aksine bunu matematiksel tümevarımla doğaya buyurur. yani hiçbi bilim adamı doğayı incelerken ''aaa gravity varmış bakın gördünüz mü kanunu'' demez. biçimselleştirdiği önermesini atar ortaya, eğer onu yanlışlayacak bi şey çıkmazsa teori olur, matematiksel tümevarımla da sağlaması yapılırsa kanun olur. sahadaki işlem tamamen budur. ancak bir teori ne zaman hipoteze ihtiyaç duyar, ne zaman kanun olur, işte ona karar veren nesnel, rasyonel bir temel yoktur.

teori kanunu kapsar. kocamandır.
bir teori farklı bilim dallarından kanunları içerebilir.

ya da şöyle anlatalim:
patlıcan kanundur.
kıyma kanundur.
tuz, soğan kanundur.
karnıyarık teoridir.

karnıyarık sevmeyen cahil bebenin tekidir.
dogmatiktir.

teori kesinleşince kanuna dönüşür.

"gözlemler sonucu hipotezler geliştirilir, hipotezler ispatlanınca teori olur, teoriler daha da ispatlanıp daha fazla kişi kabul edince kanun olur." şeklinde özetlenebilecek söz konusu hiyerarşi, uzun yıllar boyunca okullarımızda okutulmuştur. ancak bu hiyerarşi, bilimsel camiada geçerliliğini asırlar önce yitirmiş, skolastik düşünceden kalma, kısıtlı ve hatalı bir yaklaşımdır. geride bıraktığımız yıllarda, ülkemizde de bu çarpık anlatım biçiminden vazgeçilmiştir.

kaynak