jocelyn bell burnell

bir yulaf ezmesi ailesinde büyüyen jocelyn bell burnell, eğitim almaya herkes kadar hakkı olduğuna inanarak yetiştirildi. ancak 1940'larda kuzey irlanda'da bir kız çocuğu olarak bilimlere olan hevesi, öğretmenlerin ve erkek öğrencilerin düşmanlıklarıyla karşılandı. azimli bir şekilde, sınıfta tek kadın olarak glasgow üniversitesi'nde radyo astronomi okumaya devam etti.
1967'de burnell, evren algımızı değiştiren bir keşif yaptı. cambridge üniversitesi doktorasında astronom anthony hewish'e yardımcı bir öğrenci iken kozmik deniz fenerleri gibi radyasyon ışınları yayan kompakt, dönen gök cisimleri olanpulsarları keşfetti.

kuzey irlandalı bir astrofizikçidir.

kelimenin tam anlamıyla büyüleyici bir kadındır. ilk keşfedilen iki pulsar’ı bulan kişi olsa da o dönemler bir öğrenci olduğu için bu büyük keşif konusunda geri planda bırakılmıştır. danışmanı olan anthony hewish bu keşif ile nobel fizik ödülünü kazanırken jocelyn bell’in adını bile anmayarak büyük bir ayıba imza atsa da jocelyn bell bu konuda çok önemser bir tavır takınmamıştır.

okul yıllarında iken erkek öğrencilerin bilim derslerine giderken kız öğrencilerin mutfak derslerine yollanmasına tepki göstermiş. iki kız arkadaşı ile bu derslere katılmaya başlamıştır ve o dönemde bir astrofizikçi olmaya karar vermiştir.

cambridge’de sınıftaki tek kız öğrenci olarak erkek öğrencilerin saygısız ve cinsel imalarına maruz kalarak girdiği her dersten de alnının akı ile çıkmıştır. kendisiyle yapılan röportajlarda gömleğinin bir düğmesini daha açmasını isteyen muhabirlerle de uğraşmak zorunda kalmıştır.

bütün bunlara rağmen muhteşem bir kadın olduğu ve sıradışı bir zekaya sahip olduğui için temel fizik dalında breakthrough ödülünü kazanmış ve kendisine verilen üç milyon dolarlık ödülü azınlıkta kalan öğrencilere harcanmak üzere bağışlanmıştır.

insanlara, özellikle de azınlık statüsünde bırakılan insanlara, bir rol model olmak konusunda muhteşem bir insandır.

pulsar adlı gök cismini keşfeden kuzey irlandalı astrofizikçi.

keşif öyküsüne kısaca değineyim.

astronomi gözlemlerinde "gürültü" dediğimiz bir sinyal paraziti vardır. bu terim, herhangi bir gözlemdeki istenmeyen sinyalleri temsil eder. örneğin bir yıldızdan veri alırsınız. ardından gürültü denen bu sinyalleri, aldığınız verilerden çıkarır, yani verileri temizlersiniz. geriye kalan veriler yıldızdan gelen esas bilgileri içerir. gürültünün kaynağı her şey olabilir; gözlem aletlerinizdeki ısınma sorunundan, gözlem yaptığınız yerin duvarlarındaki boyaya kadar...

jocelyn bir gözlem esnasında, normal gürültü seviyesinin çok daha üzerinde bir sinyal fark etti. bunun kaynağını merak etti ve sinyali araştırmaya başladı. çalışmalarını kısaca mrao olarak bilinen mullard radyo astronomi gözlemevi'nde yapmakta olan jocelyn üşenmedi ve büyük kısmını kendisi döşediği bir alıcı dizisi oluşturdu. bu dizi 193 kilometre boyunca uzanıyordu.

jocelyn bir şeyi fark etti; araştırdığı sinyal her gün 4 dakika erken ulaşıyordu kendisine. bu arada şu bilgiyi de verelim; yıldızlar her gün, bir önceki günden 4 dakika daha erken doğar. dolayısıyla jocelyn bir sonuca vardı; sinyal dünya üzerinde bir yerden geliyor olamazdı.

sinyaller bir süre kesildikten sonra tekrarlamaya başladı. ilginç bir şekilde, aralarında 1,3373 saniyelik sabit aralıklar vardı. başta bunun bizimle iletişime geçmeye çalışan dünya dışı varlıklar olduğu düşünülse de jocelyn araştırmayı sürdürdü. zira bu fikre çok da sıcak bakmıyordu aslında.

sinyallerin, günde 60 binden fazla kez aynı düzenli aralıklarla geldiği verisi doppler kayması verileriyle de birleşince, karşılarında son derece dakik hareket eden ve yüksek enerjiye sahip olması gereken bir cisim olduğunu fark eden jocelyn ve doktora danışmanı antony hewish epey heyecanlandı.

o sıralarda nötron yıldızı denen bir cismin de olası varlığı tartışılmaktaydı. acaba bu sinyaller bir nötron yıldızından mı geliyordu? cevap "evet"ti. bu bir çeşit nötron yıldızıydı. hesaplamalar bu cismin küçük bir nötron yığınına eşdeğer bir "zonklama" hareketi yaptığını gösteriyordu. yine bir bilgi ekleyeyim; zonklama terimi astronomide sık kullanılır. bir yıldızın çap olarak daralıp genişlemesi veya ışığının azalıp artması gibi periyodik olaylar zonklama olarak adlandırılır.

cismin adı ingilizcede "nabız gibi atmak" anlamına gelen pulsate kelimesi baz alınarak pulsar olarak belirlendi.

ne yazık ki hewish bu konuyla ilgili olarak nobel ödülü alırken jocelyn bir kenara itildi. bilim dünyası böyle sevimsiz hikâyelerle dolu maalesef...

***

joy division'ın unknown pleasures adlı albümünün kapağı, pulsardan gelen bu ilk sinyallerin fotoğrafıdır:




görselin kaynağı

jocelyn ve 193 kilometrelik el emeği, göz nuru:

görselin kaynağı