1.
numan b. beşir den rivayetle efendimizden işittim ki;
helal de belli haram da belli, ikisi arasında şüpheli bir takım meseleler vardır. onları insanlarımdan çoğu bilmezler. kim kendini bu şüpheli şeylerden sakınırsa dinini de ırzını da sakınmış olur. kim bunlara düşerse harama düşmüş olur. tıpkı bir çoban gibi, öyle ki bir korunun (yasak bölgenin) sınırında hayvanlarını otlatıyor. dikkat edin her bir melikin yasak bölgesi vardır, allah’ın yasak bölgesi de haramdır. dikkat edin insanda bir mudğa (et parçası) vardır, eğer o ıslah olursa bütün ceset ıslah olur, o bozulursa bütün ceset bozulur. dikkat edin bu kalptir. (buhari ve müslim’in ittifak ettiği hadislerdendir.)
-- hadisten anlaşılanlar --
1. rasulullah bizi şüpheli şeylerden kaçınmaya davet ediyor.
2. ilim adamlarının dahi ihtilafa düşeceği şüpheli meseleler olabilecektir.
3. bu hadisten anlaşılan; bazı helal ve haramlar için ille açıkça ayet veya hadis olmak zorunda değildir, şaibeli ise uzak durmak lazım.
4. bir önceki maddeye ek olarak, demek ki bazı eylemlerde hükümlerle ilgili deliller açık değil. fıkıhta deliller şöyledir.
a) subutu kat-i, delaleti kat-i: kaynağı kesin ve manası da kesin deliller. manası apaçık ayetler, mütevatir (yani kaynağı inkar edilemeyecek kadar çok) hadisler. (namazı kılın ayeti gibi)
b) subutu kat-i, delaleti zannî: ayete ya da mütevatir hadise dayalı olsa bile, manası kesin olmayabilir. yoruma açıktır, farklı çağlarda yeni bilgiler ışığında yeniden yorumlanabilen ya da gerçek manasını hiç bir zaman bilemeyeceğimiz ayet ya da mütevatir hadisler.
c) subutu zanni, delaleti kat-i: kaynağı kesin olmayan ama işaret ettiği şey kesin olan.
d) subutu zanni, delaleti zanni: kaynağı da manası da kesin olmayan.
bu sayılanlardan ilki hariç diğerlerinde şüphe vardır.
5. peygamberimiz: “seni şüpheye düşüreni bırak şüpheye düşürmeyene bak” buyurmuştur. şüpheli şeylerden uzak durmak bazen vacip çoğu zaman takvadır.
6. hz ömer ebu-zerr gıffariye sormuştur, takva nedir?
–ya ömer çıplak ayakla dikenli yolda yürüdüğünde nasıl rahat değilsen sakınıyorsan, takva da o şekilde korkup saklanmaktır.
7. çoban misali, sen insansın sınıra kadar yaklaşma, hayvandır kaçar. namazı sona bırakma elbet bir gün kaçırırsın.
8. belki o şüpheli şey haramdır da sen bilmiyordun.
9. şüpheli şeyleri yapmaya alıştığında bozulup aleni haramları yapman kaçınılmazdır. mesela avret mahalli göbek ile diz kapağının altının arasıdır. göbek avret olmasa da sınırdır. ama sınır böyledir ben böyle dolaşırım diyerek, bu şekilde dolaşırsan o avret illa ki bir gün açılacak.
10. bu din peygamberden sonra da devam edecek, o yüzden her konuda peygamber tek-tek hüküm söylemedi, onun yerine halka farklı durumlarda ne yapması gerektiğini öğretiyor.
11. muaz a.s.ı peygamberimiz tayin ettiğinde sorar:
+ey muaz ne ile hükmedeceksin
–allah’ın kitabıyla
+onda bulamazsan
-senin sünnetinle
+onda da bulamazsan
–o zaman ictihad ile demiştir.
12. mesela mekruhlar da şüpheli şeyler kategorisindedir. haram mı helal mi belli değil ancak kötü gibi görünüyor, bu gibi işlere mekruh denilmiştir. kalp hastalıklı değilse o zaman zaten uzak durur. belki islam için maslahat durumları olur o zaman istisna yapıp yaklaşabilir.
13. peygamberimiz buyurmuştur: müftüler fetva verse bile sen gene kalbinden fetva ise.
-- parantez --
örneğin saadet zincirlerini ve pazarlama hiyerarşileri de şüpheli şeylerdendir. sen bana katıl sen satış yap ben de kazanayım, hepimiz satış yapsın en tepedeki kazansın şeklinde sistemlerdir. (ponzi)
bazıları da vardır ki kendi menfaatleri için muhkemleri müteşabih müteşabihleri muhkem yapmaya çalışıyorlar.
mesela kadınlarla tokalaşma meselesinde adam kalkıp hz. ebubekir'in yaşlı bir kadının elini tuttuğunu öne sürerek kadınlarla tokalaşmasına cevaz veriyor. oysa ki peygamberimiz, kalbi en temiz kişi olmasına rağmen biat alırken kadınlarla tokalaşmamıştır, tokalaşmak şöyle dursun yabancı kadınlara bakılmasına bile izin verilmemiştir.
-- parantez --
14. kalp ıslah edilmez ise şüpheli şeylerden de haramdan da sakınılmaz. bu bağlamda niyetinin ne kadar halis olduğunu merak eden, şüpheli işlerle ne derece uğraştığına bakabilir.
15. kalp nasıl ıslah olacak? nasıl ki bir arazi ekilebilmek için önce dikenlerden, taşlardan temizlenmeli ise kalp de dünya sevgisinden ve şehvetlerden temizlenmeli (maldan uzak durulmalı demek değil bu, mala tamah edilmemeli demek). ancak böyle bir kalbe ayet ve hadis tohumları atarsan meyve verir.
16. bu hadisteki kalp et parçası olarak nitelendirilmiş olsa da bu manevi kalptir. hem biyolojik hem de manevi olarak kalbin bozulması vücudun kalanının da bozulmasıdır.
17. haram belli helal belli ibaresinden ne anlaşılmalı? haram helal noktasında bir şey hakkında delil yok ise o şey helal mi kabul edilir haram mı kabul edilir?
a) imam azam: helal: helalliği için delil olan demiştir.
b) imam şafii: haram: haramlığı için delil olandır demiştir.
c) meşhur olan görüş ise: islam’da her şeyde esas olan o şeyin mubah olmasıdır, haramlığına dair delil bulunduğunda ancak haram olur.
18. kişinin şüpheli şeylerden uzak kaçmasının bir hikmeti de kişinin haram şeylerin yakınında bulunması halinde onlardan olduğuna dair millete şüphe düşürebilmesidir. mesela zina evlerinin sokağından geçerken birisinin görüp de kişiyi orayla alakalı sanmasıdır. o yüzden başka sokaktan geçmek tercih edilmelidir.
mesela buna bir örnek olarak nikâh kıyıp da düğün yapmayan birisini alabiliriz. bu kişi babanın izni olmadan evlenilebilir şeklinde diğer alimlerin karşı çıktığı zayıf olan görüşe başvurarak gizlice nikâh yaptığı bir kız ile etrafta rahatça dolaşınca “şuna bak; hem dinden bahsediyor hem de flört ediyor” zannına sebep olacaktır.
nikah meselesi ile ilgili olarak
a) hanefi mezhebinde izinsiz nikâha izin var ise de cumhura göre izinsiz nikâh fasittir
b) peygamberimiz buyurmuştur ki: velisiz nikah olmaz
c) beyaz bir gömlekte küçük bir nokta dahi görünür, siyah gömlekte ise yüzlerce nokta olsa görünmez. müslümanda en küçük hata bile göze batar.
19) büyük günahlardan korunmak, küçük günahlardan korunmakla şüpheli şeylerden sakınmakla mümkündür.
helal de belli haram da belli, ikisi arasında şüpheli bir takım meseleler vardır. onları insanlarımdan çoğu bilmezler. kim kendini bu şüpheli şeylerden sakınırsa dinini de ırzını da sakınmış olur. kim bunlara düşerse harama düşmüş olur. tıpkı bir çoban gibi, öyle ki bir korunun (yasak bölgenin) sınırında hayvanlarını otlatıyor. dikkat edin her bir melikin yasak bölgesi vardır, allah’ın yasak bölgesi de haramdır. dikkat edin insanda bir mudğa (et parçası) vardır, eğer o ıslah olursa bütün ceset ıslah olur, o bozulursa bütün ceset bozulur. dikkat edin bu kalptir. (buhari ve müslim’in ittifak ettiği hadislerdendir.)
-- hadisten anlaşılanlar --
1. rasulullah bizi şüpheli şeylerden kaçınmaya davet ediyor.
2. ilim adamlarının dahi ihtilafa düşeceği şüpheli meseleler olabilecektir.
3. bu hadisten anlaşılan; bazı helal ve haramlar için ille açıkça ayet veya hadis olmak zorunda değildir, şaibeli ise uzak durmak lazım.
4. bir önceki maddeye ek olarak, demek ki bazı eylemlerde hükümlerle ilgili deliller açık değil. fıkıhta deliller şöyledir.
a) subutu kat-i, delaleti kat-i: kaynağı kesin ve manası da kesin deliller. manası apaçık ayetler, mütevatir (yani kaynağı inkar edilemeyecek kadar çok) hadisler. (namazı kılın ayeti gibi)
b) subutu kat-i, delaleti zannî: ayete ya da mütevatir hadise dayalı olsa bile, manası kesin olmayabilir. yoruma açıktır, farklı çağlarda yeni bilgiler ışığında yeniden yorumlanabilen ya da gerçek manasını hiç bir zaman bilemeyeceğimiz ayet ya da mütevatir hadisler.
c) subutu zanni, delaleti kat-i: kaynağı kesin olmayan ama işaret ettiği şey kesin olan.
d) subutu zanni, delaleti zanni: kaynağı da manası da kesin olmayan.
bu sayılanlardan ilki hariç diğerlerinde şüphe vardır.
5. peygamberimiz: “seni şüpheye düşüreni bırak şüpheye düşürmeyene bak” buyurmuştur. şüpheli şeylerden uzak durmak bazen vacip çoğu zaman takvadır.
6. hz ömer ebu-zerr gıffariye sormuştur, takva nedir?
–ya ömer çıplak ayakla dikenli yolda yürüdüğünde nasıl rahat değilsen sakınıyorsan, takva da o şekilde korkup saklanmaktır.
7. çoban misali, sen insansın sınıra kadar yaklaşma, hayvandır kaçar. namazı sona bırakma elbet bir gün kaçırırsın.
8. belki o şüpheli şey haramdır da sen bilmiyordun.
9. şüpheli şeyleri yapmaya alıştığında bozulup aleni haramları yapman kaçınılmazdır. mesela avret mahalli göbek ile diz kapağının altının arasıdır. göbek avret olmasa da sınırdır. ama sınır böyledir ben böyle dolaşırım diyerek, bu şekilde dolaşırsan o avret illa ki bir gün açılacak.
10. bu din peygamberden sonra da devam edecek, o yüzden her konuda peygamber tek-tek hüküm söylemedi, onun yerine halka farklı durumlarda ne yapması gerektiğini öğretiyor.
11. muaz a.s.ı peygamberimiz tayin ettiğinde sorar:
+ey muaz ne ile hükmedeceksin
–allah’ın kitabıyla
+onda bulamazsan
-senin sünnetinle
+onda da bulamazsan
–o zaman ictihad ile demiştir.
12. mesela mekruhlar da şüpheli şeyler kategorisindedir. haram mı helal mi belli değil ancak kötü gibi görünüyor, bu gibi işlere mekruh denilmiştir. kalp hastalıklı değilse o zaman zaten uzak durur. belki islam için maslahat durumları olur o zaman istisna yapıp yaklaşabilir.
13. peygamberimiz buyurmuştur: müftüler fetva verse bile sen gene kalbinden fetva ise.
-- parantez --
örneğin saadet zincirlerini ve pazarlama hiyerarşileri de şüpheli şeylerdendir. sen bana katıl sen satış yap ben de kazanayım, hepimiz satış yapsın en tepedeki kazansın şeklinde sistemlerdir. (ponzi)
bazıları da vardır ki kendi menfaatleri için muhkemleri müteşabih müteşabihleri muhkem yapmaya çalışıyorlar.
mesela kadınlarla tokalaşma meselesinde adam kalkıp hz. ebubekir'in yaşlı bir kadının elini tuttuğunu öne sürerek kadınlarla tokalaşmasına cevaz veriyor. oysa ki peygamberimiz, kalbi en temiz kişi olmasına rağmen biat alırken kadınlarla tokalaşmamıştır, tokalaşmak şöyle dursun yabancı kadınlara bakılmasına bile izin verilmemiştir.
-- parantez --
14. kalp ıslah edilmez ise şüpheli şeylerden de haramdan da sakınılmaz. bu bağlamda niyetinin ne kadar halis olduğunu merak eden, şüpheli işlerle ne derece uğraştığına bakabilir.
15. kalp nasıl ıslah olacak? nasıl ki bir arazi ekilebilmek için önce dikenlerden, taşlardan temizlenmeli ise kalp de dünya sevgisinden ve şehvetlerden temizlenmeli (maldan uzak durulmalı demek değil bu, mala tamah edilmemeli demek). ancak böyle bir kalbe ayet ve hadis tohumları atarsan meyve verir.
16. bu hadisteki kalp et parçası olarak nitelendirilmiş olsa da bu manevi kalptir. hem biyolojik hem de manevi olarak kalbin bozulması vücudun kalanının da bozulmasıdır.
17. haram belli helal belli ibaresinden ne anlaşılmalı? haram helal noktasında bir şey hakkında delil yok ise o şey helal mi kabul edilir haram mı kabul edilir?
a) imam azam: helal: helalliği için delil olan demiştir.
b) imam şafii: haram: haramlığı için delil olandır demiştir.
c) meşhur olan görüş ise: islam’da her şeyde esas olan o şeyin mubah olmasıdır, haramlığına dair delil bulunduğunda ancak haram olur.
18. kişinin şüpheli şeylerden uzak kaçmasının bir hikmeti de kişinin haram şeylerin yakınında bulunması halinde onlardan olduğuna dair millete şüphe düşürebilmesidir. mesela zina evlerinin sokağından geçerken birisinin görüp de kişiyi orayla alakalı sanmasıdır. o yüzden başka sokaktan geçmek tercih edilmelidir.
mesela buna bir örnek olarak nikâh kıyıp da düğün yapmayan birisini alabiliriz. bu kişi babanın izni olmadan evlenilebilir şeklinde diğer alimlerin karşı çıktığı zayıf olan görüşe başvurarak gizlice nikâh yaptığı bir kız ile etrafta rahatça dolaşınca “şuna bak; hem dinden bahsediyor hem de flört ediyor” zannına sebep olacaktır.
nikah meselesi ile ilgili olarak
a) hanefi mezhebinde izinsiz nikâha izin var ise de cumhura göre izinsiz nikâh fasittir
b) peygamberimiz buyurmuştur ki: velisiz nikah olmaz
c) beyaz bir gömlekte küçük bir nokta dahi görünür, siyah gömlekte ise yüzlerce nokta olsa görünmez. müslümanda en küçük hata bile göze batar.
19) büyük günahlardan korunmak, küçük günahlardan korunmakla şüpheli şeylerden sakınmakla mümkündür.
devamını gör...
2.
kısaca hadislerden kaçının diyen bir hadistir. çünkü hadisler şüphelidir.
islam dininin tek kaynağı kutsal kuran'dır:
www.kurandakidin.com/
islam dininin tek kaynağı kutsal kuran'dır:
www.kurandakidin.com/
devamını gör...