psikolojide kuramsal bir yaklaşım, insan bilişini modern evrimsel bir bakışla ele alan bilim.

psikolojinin evrimsel bir perspektifle yapılabileceğini (ve hatta yapılacağını) öngören ilk isim elbette charles darwin'den başkası değildir. 1859 yılında yayımlamış olduğu ünlü eseri türlerin kökeni'nde doğrudan psikoloji biliminin uzak gelecekte evrim üzerine inşa edileceğini yazmıştır.

öngördüğü üzere bu eserin yayımlanmasından yaklaşık yüz yıl sonra donald symons, john tooby ve leda cosmides psikolojiyi evrimsel perspektifle birleştiren ilk modern psikologlar olmuşlardır. o günden bugüne ise evrimsel psikoloji bir çok araştırmacıyı kendine çeken (ne mutlu ki ben de onlardan biriyim), süregelen tartışmalarla zenginleşerek gitgide büyüyen bir alan haline gelmiştir.

en basit haliyle evrimsel psikoloji; insan zihninin, aynı sahip olduğumuz diğer organlarımız gibi, evrimsel seçilim baskıları altında şekillenmiş olduğu savı üzerine kuruludur. buradan hareketle, insan türünün, atasal geçmişteki adaptif problemleri çözmek için özel olarak gelişmiş birtakım psikolojik adaptasyonlara sahip olduğu düşünülmektedir.

daha ayrıntılı bilgi için editörlüğünü barkow, cosmides ve tooby'nin (1992) yaptığı "the adapted mind: evolutionary psychology and the generation of culture" isimli kitabı öneririm.

evrimsel psikolojide kullanılan bir deneysel paradigma için (bkz: wason seçim görevi)

edit:
alttaki yazar pek bilinen "reductio ad absurdum" hilesine başvurduğundan ona ithafen editleme gereği duyuyorum.

evrimsel psikolojiyle ilgili birçok eleştiri mevcuttur, ancak bunun bir pseudoscience olması kesinlikle bunlardan biri değildir. stephen jay gould, jerry fodor, richard lewontin gibi birçok değerli isim oldukça yerinde eleştiriler yapmış, özellikle adaptasyonist ajandayı yerden yere vurmuşlardır. ancak böylesine güçlü itirazlarla yola çıkan bilim insanlarının hiçbiri insan bilişinin evrimsel süreçler sonucunda şekillenmediğini iddia etmemişlerdir. aksine, bu konuda eleştiri yönelttikleri diğer araştırmacılarla hemfikirdirler.

esasen yukarıda önerdiğim kaynakta örnekleri mevcut fakat dileyen herkesle evrimsel psikoloji ile ilgili birçok deneysel çalışma paylaşabilirim. bunların arasında çok güçlü bir şekilde çalıştığı istikrarlı bir şekilde gösterilen birçok paradigma da mevcuttur. türkçe kaynak okumak isterseniz cogito'nun darwin özel sayısında (60-61. sayı) yer alan mehmet elgin'in tam da bu tartışma üzerine yazdığı "'insan nedir?' sorusu evrim teorisi çerçevesinde işlenebilir mi?" adlı makalesini öneririm.

biliyorum burası bir bilim platformu değil ama rica ederim bir eleştiri yöneltirken üç satır bir şeyler okuyun. bakın ben evrimsel psikoloji çalışıyorum (bu arada tamamen deneysel metodoloji ile çalışıyorum) ancak yanlış anlaşılmasını istemem. bu gerçek benim bu tartışmayı bir savaşa dönüştürüp taraf seçmek gibi bir ahmaklık yapmama sebep olamaz. her zaman kendi çalışma yöntemimi sorgulayıp ona yöneltilen eleştirileri büyük bir heves ve keyifle okurum. size tavsiyem de eleştiri yaparken eleştirdiğiniz şeyin en azından ortalama düzeyde bir bilgisine sahip olmanızdır.
devamını gör...
günlük birçok sorunumuzun temelini içinde barındırdığını düşündüğüm faydalı bir disiplin.
devamını gör...
hakkında çok bilgi sahibi olmadığım konu. direkt bu konuyla alakalı olmasa bile dolaylı olarak bahseden (bkz: incognito) gibi okuduklarım ve gözlemlediğim kadarıyla keşfettiğim psikoloji olduğunu düşünüyorum. bilen arkadaşlar şurayı bu konu ile alakalı güzel kitaplarla bir turunculasa da biz de alsak okusak.
devamını gör...
aşağıdaki herhangi bir yazıtla giriş yapıp ömrünüzü bunları okuyarak devam ettirmenizi muhtemel kılan bilim dalı.

evrilmiş psikolojinizle ve nasıl çalıştığını anlamaya çalıştığınız kendinizle başa çıkmanın o kadar da kolay olmadığı yazmıyor bu kitapların giriş sayfasında, ilgilenmeden önce bunu biraz düşünebilir koşarak uzaklalabilirsiniz.

(tüm literatür) - edward o. wilson
(tüm literatür) - david buss
(tüm literatür) - david eagleman
(tüm literatür) - richard dawkins
(tüm literatür) - steven pinker
üçüncü şempanze - jared diamond
sperm savaşları - robin baker
hayvan özgürleşmesi - peter singer
evcilleşmiş beyin - bruce hood
çıplak maymun - desmond morris
çıplak adam - desmond morris
çıplak kadın - desmond morris

*bu entrydeki kitaplar bilahare çoğaltılacak.
devamını gör...
ırkçıların ve cinsiyetçilerin; daha açık bir ifadeyle faşistlerin, kendi çıkarları doğrultusunda manipüle ederek, faşizan düşünceleri için temel oluşturuyormuş gibi göstermeye çalıştıkları akademik disiplin.
devamını gör...
richard dawkins - gen bencildir ve sapiens serisi de aslında evrimsel psikolojii için uygun bir kitap olabilir. sosyokültürel gelişim ve evrim bir arada değerlendirilmiş diyebiliriz sapiens için.
devamını gör...
en basit örneğiyle canlı önüne çıkan maddeye şu üç soruyu sorar:
bunu yiyebilir miyim? bununla çiftleşebilir miyim? bu beni öldürür mü? bu soruların cevapları üzerine ya savaşırız, ya sevişiriz ya da kaçarız.
devamını gör...
insanın evrimi süreklidir. ve insan, doğa ile savaş halindedir. dolayısıyla kendi doğasıyla da savaş halinde olan insanların ilkellikten daha uzak ve daha "bilinç"li oldukları söylenebilir. peki, kendi doğasıyla savaş halinde olan insanın kazançlı çıkması mümkün mü? bu bağlamda menfaat gütmek anlamsız mı? yoksa en nihai hedef iyilik mi olmalı?
devamını gör...
kendisine yönelik eleştirilerin temelini bazı durumlarda karşısında cevapsız kalmasından ya da aksi kanıtlanmış yanlış cevaplar vermesinden çok her şeye cevap verebilmesi sorununda kaynaklanan psikolojik yaklaşım türü. çok sık verilen bir örnek bu durumu çok güzel özetliyor.
mesela siz bir evrimci psikoloğa gittiniz ve ona erkeklerin kadınlara göre neden daha fazla tek gecelik ilişkiyi kabul ettiğini sordunuz. evrimci psikolog muhtemelen size bunun çok normal olduğunu söylerdi. çünkü 1 erkek 1 yıl içinde binlerce çocuğu olabilirken 1 kadının 1 yıl içinde (ikiz ve üçüzleri saymazsak) tek bir çocuğu olabilir. bundan dolayı erkekler daha fazla kadınla birlikte olma eğilimi taşırken, kadınlar yıl içinde 1 kere sahip oldukları üreme şansını henüz tanımadıkları ve çocuklarına sahip çıkıp çıkmayacağı meçhul olan bir erkekler harcamayacaktır.
daha sonrasında yaptığınız araştırma aslında durumun tam tersini gösterdiğini gördünüz. buna göre kadınlar tek gecelik ilişkiyi erkeklere oranla daha fazla arzuluyor. aynı evrimci psikoloğa gidip bu durumun neden böyle olduğunu sorsanız evrimci psikoloğun cevabı bunun doğal olduğu şeklinde olur. bu araştırmanın da ortaya çıkardığı üzere der psikolog kadınlar tek gecelik ilişkiyi erkeklere oranla daha çok arzular. zira erkeklerin aksine kadınlar bu ilişkiden doğacak muhtemel çocuğun kendisine ait olduğundan emindir. bunun için kimden çocuk yapmış, 1 gün içinde kaç erkekle birlikte olmuş olursa olsun çocuk kendisine aittir. erkek ise bu kesinlikten epey uzaktır. 1 erkek kaç kadınla beraber olursa olsun hiç bir çocuğun kendisine ait olduğundan emin olamaz. emin olmadığı çocukların bakımını üstlense kendisine ait olmama ihtimali olan bir çocuk için enerji harcamış olacak. yok eğer umursamasa bu durumda içlerinde kendisine ait bir çocuk var ise bu çocuğunda doğal durum halinde babasız hayatta kalma ihtimali epey düşüktür. bu yüzden 1 erkeğin temel motivasyonu kaç kadınla birlikte olursa olsun tüm bu kadınların cinselliği üzerinde tahakküm kurup onun "iffetinden" emin olmak.

görüldüğü üzere araştırma sonucunuz ne olursa olsun evrimci psikoloğun vereceği bir cevap oluyor. o halde evrimci bakış hakikati bulmaktan çok iddianıza doğru olsun veya olmasın dayanak olmak üzere kullanılıyor.

not; bu yazı evrimsel psikolojik kurama dair bir yazıdır. evrim teorisinin doğrudan psikolojiye uygulanmasının sonucu olarak ortaya çıkan kurama yönelik eleştiri evrim teorisine yönelik bir eleştiri değildir. evrim bilimsel bir hakikattir.
devamını gör...
evrimsel psikoloji

temellerini charles darwin'in attığı bilim dalı.
kendisi evrimin de temelini atmıştır.
evrimsel psikoloji türlerin kökeni adlı kitapta uzak gelecekte çok daha önemli araştırmalar için açık alanlar görüyorum. psikoloji, her bir zihinsel gücün ve kapasitenin dereceyle elde edilmesi için gerekli olan yeni bir temele dayanacaktır şeklinde anlatılır.

evrimsel psikoloji bellek, algı, dil gibi özellikleri çağdaş evrimsel bakış açısı ile inceleyen ve ele alan bilim dalıdır.

evrim ağacı yazısı
devamını gör...

bu başlığa tanım girmek için olabilirsiniz.

zaten üye iseniz giriş yapabilirsiniz.

"evrimsel psikoloji" ile benzer başlıklar

normal sözlük'ü kullanarak 3. parti dahil tarayıcı çerezlerinin kullanımına izin vermektesiniz. Daha detaylı bilgi için çerez ve gizlilik politikamıza bakabilirsiniz.

online yazar listesini görmek için lütfen giriş yapın.
zaman tüneli köftehor rehberi portakal normal radyo kütüphane kulüpler renk modu online yazarlar puan tablosu yönetim kadrosu istatistikler iletişim