1.
uyaran kişinin çevresinde var olan her şey demektir aslında bu bağlamda gelişen teknoloji ile birlikte çocukların siber dünya ile tanışmaları çok erken dönemlerine tekabül etmektedir. teknoloji ile bu kadar erken dönemde tanışan çocuklar çevrelerinde var olan kişilere, olaylara, seslere karşı zamanla duyarsızlaşmaya başlar. bu duyarsızlaşma sürecinde aile bireyleri farkında olmaz ise çocuk artık sosyal becerilerinde de gerilemeye başlar.
özellikle 0-3 yaş döneminde çocuğun zengin çevresel uyaranlara ihtiyacı vardır. bu şekilde yaşının gerektiği sosyal ilişkileri kurmaya, nesneleri tanımaya ve ifade edici dil becerilerini kazanmaya başlar ancak çevresel uyaranların azaldığı durumlarda ise otizm ile benzer özellikle göstermeye başlar. çevresindeki insanların farkına varamaz veya onları görmezden gelme eğiliminde olabilir, stereotipik hareketler gözlenebilir. nedir bu stereotipik hareketler? kişinin özellikle stresli anlarında artan yineleyici hareketlerdir. örneğin; saçlarını karıştırmak, elleri sallamak, dizleri titretmek vb. bunların yanında obsesyonlarda görülebilir. bu obsesyonlar yalnızca aynı ayakkabıyı giymek noktasında ısrarcı olmak gibi mevsim değişikliklerinde hayatın olağan akışını olumsuz etkileyebilecek derece belirgin olabileceği gibi arabaları aynı yöne bakacak şekilde dizmek gibi fark edilmesi zor şekilde de tezahür edebilir.
çocuklar sosyal rolleri özellikle oyunlar içinde keşfeder. örneğin; bir hemşireyi anlamlandırmaya çalışırken kendine iğne yaptığı oyunlar kurar, trafik kazalarını anlamlandırmaya çalışırken arabalarını çarpıştırır yada annesinin ev içinde yüklendiği sorumlulukları kavramak için oyuncaklarına yemek yedirir ancak çevresel uyaranların kısıtlı olduğu durumlarda bu oyunları kurabilecek bilişsel düzeye erişemediği için toplumsal rolleri de kavramakta zorluk çeker ve bu sebeple sosyal fobiler geliştirmesi de olağandır.
yine aynı şekilde dil gelişim becerileri taklit yolu ile öğrenilir. çocuk çevresinde duyduğu sesleri taklit ederek konuşmaya kendini ifade etmeye çalışır ancak tablet ve telefonlardan alınan mekanik sesler çocuğun dil gelişimi noktasında tamamen faydasızdır çünkü iletişim amacı taşımamaktadır ve ekoleli denilen problemin yaşanmasına da sebebiyet verir. ekolali iletişim amacı güdülmeden anlamsız sözel ifadelerdir. bu bir cümleyi olduğu gibi tekrar etmek olabileceği gibi bir sesi de tekrar etmek şekilde tezahür edilebilir. bu riskler göz önünde bulundurulduğunda çocuğun, tablet, telefon, bilgisayar vb. gibi mekanik ses yayan cihazlardan mümkün mertebe uzak tutulması dil gelişimi açısından büyük önem arz etmektedir.
uyaran eksikliğine maruz kalan çocuk ebeveyn tarafından ne kadar erken fark edilirse yaşıtları ile arasında ki makasın açılması o kadar engellenir. bu sebeple diğer engel türlerinde olduğunda gibi uyaran eksikliğinde de erken tanı çok önemlidir. çevrenizde bir çocuk yukarıda bahsettiğim karakteristik özellikleri gösteriyor ise en yakın sürede çocuk psikiyatri kliniğinden randevu alınmalı ve durum çocuk psikiyatristi ile paylaşılmalıdır. psikiyatrist gerekli bulduğu durumlarda çeşitli gelişim testlerinin uygulanması için pedagog yada birgelişim uzmanına yönlendirecektir. yapılan testler sonucunda çocuğun uyaran eksikliği yaşadığı tespit edilmesi durumunda yakın zamanda heyet raporu almak üzere randevu verilir. alınan heyet raporunun ardından çocuk rehberlik araştırma merkezine yönlendirilerek oradan da ram raporu alması sağlanır. alınan ram raporu ve heyet raporu ile beraber çocuk ailenin tercih ettiği bir rehabilitasyon merkezinde ücretsiz eğitim almaya başlar.
özellikle 0-3 yaş döneminde çocuğun zengin çevresel uyaranlara ihtiyacı vardır. bu şekilde yaşının gerektiği sosyal ilişkileri kurmaya, nesneleri tanımaya ve ifade edici dil becerilerini kazanmaya başlar ancak çevresel uyaranların azaldığı durumlarda ise otizm ile benzer özellikle göstermeye başlar. çevresindeki insanların farkına varamaz veya onları görmezden gelme eğiliminde olabilir, stereotipik hareketler gözlenebilir. nedir bu stereotipik hareketler? kişinin özellikle stresli anlarında artan yineleyici hareketlerdir. örneğin; saçlarını karıştırmak, elleri sallamak, dizleri titretmek vb. bunların yanında obsesyonlarda görülebilir. bu obsesyonlar yalnızca aynı ayakkabıyı giymek noktasında ısrarcı olmak gibi mevsim değişikliklerinde hayatın olağan akışını olumsuz etkileyebilecek derece belirgin olabileceği gibi arabaları aynı yöne bakacak şekilde dizmek gibi fark edilmesi zor şekilde de tezahür edebilir.
çocuklar sosyal rolleri özellikle oyunlar içinde keşfeder. örneğin; bir hemşireyi anlamlandırmaya çalışırken kendine iğne yaptığı oyunlar kurar, trafik kazalarını anlamlandırmaya çalışırken arabalarını çarpıştırır yada annesinin ev içinde yüklendiği sorumlulukları kavramak için oyuncaklarına yemek yedirir ancak çevresel uyaranların kısıtlı olduğu durumlarda bu oyunları kurabilecek bilişsel düzeye erişemediği için toplumsal rolleri de kavramakta zorluk çeker ve bu sebeple sosyal fobiler geliştirmesi de olağandır.
yine aynı şekilde dil gelişim becerileri taklit yolu ile öğrenilir. çocuk çevresinde duyduğu sesleri taklit ederek konuşmaya kendini ifade etmeye çalışır ancak tablet ve telefonlardan alınan mekanik sesler çocuğun dil gelişimi noktasında tamamen faydasızdır çünkü iletişim amacı taşımamaktadır ve ekoleli denilen problemin yaşanmasına da sebebiyet verir. ekolali iletişim amacı güdülmeden anlamsız sözel ifadelerdir. bu bir cümleyi olduğu gibi tekrar etmek olabileceği gibi bir sesi de tekrar etmek şekilde tezahür edilebilir. bu riskler göz önünde bulundurulduğunda çocuğun, tablet, telefon, bilgisayar vb. gibi mekanik ses yayan cihazlardan mümkün mertebe uzak tutulması dil gelişimi açısından büyük önem arz etmektedir.
uyaran eksikliğine maruz kalan çocuk ebeveyn tarafından ne kadar erken fark edilirse yaşıtları ile arasında ki makasın açılması o kadar engellenir. bu sebeple diğer engel türlerinde olduğunda gibi uyaran eksikliğinde de erken tanı çok önemlidir. çevrenizde bir çocuk yukarıda bahsettiğim karakteristik özellikleri gösteriyor ise en yakın sürede çocuk psikiyatri kliniğinden randevu alınmalı ve durum çocuk psikiyatristi ile paylaşılmalıdır. psikiyatrist gerekli bulduğu durumlarda çeşitli gelişim testlerinin uygulanması için pedagog yada birgelişim uzmanına yönlendirecektir. yapılan testler sonucunda çocuğun uyaran eksikliği yaşadığı tespit edilmesi durumunda yakın zamanda heyet raporu almak üzere randevu verilir. alınan heyet raporunun ardından çocuk rehberlik araştırma merkezine yönlendirilerek oradan da ram raporu alması sağlanır. alınan ram raporu ve heyet raporu ile beraber çocuk ailenin tercih ettiği bir rehabilitasyon merkezinde ücretsiz eğitim almaya başlar.
devamını gör...