1.
günümüzde kullanılmakta olan kuantum mekaniğinin temel prensiplerini ortaya koyan, temelleri niels bohr tarafından atılmış olan ve sonrasında werner heisenberg, max born gibi ünlü fizikçilerin de katkılarıyla gelişen ilkeler bütünü.
bu ilkeler şöyle özetlenebilir; atom altı parçacıklar, aynı zamanda sahip oldukları dalga karakteri nedeniyle bir dalga fonksiyonu ile tanımlanırlar. bu dalga fonksiyonu schrödinger denklemi ile gösterilir. bu dalgalar herhangi bir engele çarpana kadar bu eşitlikle ifade edilecek durumdadır ve dedektör gibi bir engele çarptıklarında dalga fonksiyonu çöker.
dalga dedektöre çarptığında, yani gözlem yapıldığında dalganın parçacık gibi davrandığını görürüz çünkü gözlem sonucunda, dalganın var olması olasılığını barındıran tüm yerler yani dalganın süperpozisyon durumu, tek bir yere yani tek bir olasılığa inmiştir ve buna yukarıda da dediğim gibi, dalga fonksiyonunun çökmesi denir. bu çöküşün nasıl gerçekleştiğini açıklayamadığımızdan buna ölçüm problemi deriz. biz hiçbir zaman dalga fonksiyonunu görmeyiz, sadece çöktüğü zamanki sonucu görürüz.
yukarıdaki duruma istinaden kopenhag yorumu, bunun çok da dert edilecek bir durum olmadığını, dalga fonksiyonunun fiziksel bir gerçek olup olmamasının önemsiz olduğunu ve gerçekliğin ölçüm sonucunda saklı olduğunu söyler.
tabii ki fizikçiler bu durumu, yani dalga fonksiyonunun fiziksel bir gerçeklik olmadığı yorumunu pek çekici bulmamış ve kopenhag yorumuna ek olarak farklı yorumlar getirmeye devam etmiştir. örneğin çoklu dünyalar yorumu, çöken durumların gözleyemediğimiz versiyonlarının evrende bölünmeye neden olduğunu ve gözlemlediğimiz sonuç dışında kalan tüm olasılıkların başka evrenlerde gerçekleştiğini söyler.
elbette yorumlar bunlarla da kalmaz ve farklı bakış açılarıyla yeni yorumlar getirilmeye devam edilir. tüm bunların sonucunda da günümüzde bildiğimiz kuantum mekaniğinin temelleri atılmış olur.
bu ilkeler şöyle özetlenebilir; atom altı parçacıklar, aynı zamanda sahip oldukları dalga karakteri nedeniyle bir dalga fonksiyonu ile tanımlanırlar. bu dalga fonksiyonu schrödinger denklemi ile gösterilir. bu dalgalar herhangi bir engele çarpana kadar bu eşitlikle ifade edilecek durumdadır ve dedektör gibi bir engele çarptıklarında dalga fonksiyonu çöker.
dalga dedektöre çarptığında, yani gözlem yapıldığında dalganın parçacık gibi davrandığını görürüz çünkü gözlem sonucunda, dalganın var olması olasılığını barındıran tüm yerler yani dalganın süperpozisyon durumu, tek bir yere yani tek bir olasılığa inmiştir ve buna yukarıda da dediğim gibi, dalga fonksiyonunun çökmesi denir. bu çöküşün nasıl gerçekleştiğini açıklayamadığımızdan buna ölçüm problemi deriz. biz hiçbir zaman dalga fonksiyonunu görmeyiz, sadece çöktüğü zamanki sonucu görürüz.
yukarıdaki duruma istinaden kopenhag yorumu, bunun çok da dert edilecek bir durum olmadığını, dalga fonksiyonunun fiziksel bir gerçek olup olmamasının önemsiz olduğunu ve gerçekliğin ölçüm sonucunda saklı olduğunu söyler.
tabii ki fizikçiler bu durumu, yani dalga fonksiyonunun fiziksel bir gerçeklik olmadığı yorumunu pek çekici bulmamış ve kopenhag yorumuna ek olarak farklı yorumlar getirmeye devam etmiştir. örneğin çoklu dünyalar yorumu, çöken durumların gözleyemediğimiz versiyonlarının evrende bölünmeye neden olduğunu ve gözlemlediğimiz sonuç dışında kalan tüm olasılıkların başka evrenlerde gerçekleştiğini söyler.
elbette yorumlar bunlarla da kalmaz ve farklı bakış açılarıyla yeni yorumlar getirilmeye devam edilir. tüm bunların sonucunda da günümüzde bildiğimiz kuantum mekaniğinin temelleri atılmış olur.
devamını gör...
2.
çift yarık deneyi'nden söz edilirken ya da çoklu evrenler kuramı'nın devamı gibi olan sicim kuramı teorisinden söz edilirken oldukça sık biçimde karşılaşılan bir kavram vardır; "kopenhag yorumu".
bu terim, kuantum fiziğinin en ünlü deneylerinden çift yarık deneyi'nin sonuçları üzerine yapılmış en önemli yorumlardan biridir. yorum; ilk olarak niels bohr ve onun öğrencisi olan werner heisenberg tarafından ortaya atılmıştır. danimarka'nın kopenhag şehrindeki niels bohr enstitüsü'nde geliştirilmiş olmasından ötürü bu ismi almıştır.
çift yarık deneyi'nde, iki yarığa doğru ateşlenen fotonlar (ışın) herhangi bir ölçüm yapılmadığı takdirde klasik bir sinüsoidal dalga gibi davranarak arkadaki ekranın üzerinde girişim oluşturacaktır. bir diğer deyimle yani dalga deseni oluşturacaktır. eğer bir şekilde ölçüm yapılır ise o durumda sadece yarıkların arkasında iki ışık kümesi oluşacaktır. yani deneyde gözlem yapmanın deneyin sonucunu değiştirdiği görülmüştür.
kopenhag yorumu'na göre, bu durum "dalga fonksiyonunun çökmesi" şeklinde açıklanır. yani gözlemci bir gözlem yaptığında, o ana kadar "kuantum olasılıkları" olarak var olan dalga fonksiyonu (yani fotonların elektromanyetik dalgaları) sadece tek bir olasılığa indirgenir. böylece olasılık dağılımı, tek bir olasılığın "gerçekleşmesi, gerçeğe dönüşmesi" haline gelir.
meşhur "schrödinger'in kedisi" deneyi de, aslında kopenhag yorumu'nun açıklarını göstermek için oluşturulmuş olmasına karşın, aynı zamanda olguyu iyi bir şekilde açıklayan bir düşünce deneyidir. bu deneyde ise kapalı bir kutunun içinde bir kedi ve yarı yarıya kediyi öldürme olasılığı olan bir düzenek yerleştirilmiştir. schrödinger göre; bu kutu açılıncaya kadar kedinin süper pozisyon (yani hem ölü hem canlı) durumunda olduğu ancak kutu açılınca kedinin dalga fonksiyonunun çöktüğü ve bu olasılıklardan sadece birinin gerçek olduğu öngörülür.
kuantum fiziğinin makro boyuttaki bir canlı olan kediyi bu şekilde etkilemesi schrödinger tarafından çok mantıksız bir durum olarak görülmüştür ve bu yüzden bu deneyin kopenhag yorumunu çürüttüğünü öne sürülmüştür. ancak gene de bir analoji olarak kullanıldığında verilen örnek, kopenhag yorumunun kuantum evreninde nasıl işlediğini çok güzel bir şekilde açıklamaktadır.
devamını gör...
"kopenhag yorumu" ile benzer başlıklar
kopenhag
5