ömer hayyam

güzel bir gün; hava ne sıcak, ne soğuk.
yağmur gül bahçesinin tozunu alıyor.
bülbül sarı güle hal diliyle
feryat ediyor, diyor ki: içmek gerek!

şu dünyada üç beş günlük ömrün var,
nedir bu dükkanlar, bu konaklar?
ev mi dayanır, bu sel yatağına?
bu rüzgarlı yerde mum mu yanar?

1048, iran, nişabur doğumlu şair, matematikçi, filozof ve astronımdur. hayyam ismi "çadırcının oğlu" anlamına gelir. yaşadığı dönemde hasan sabbah ve nizam-ül mülk ile görüşmüştür. üzerinden bin yıl geçmesine rağmen hayatı kitaplara konu olmakta ve rubaileri dilden dile dolaşmaktadır.

ey kör! bu yer, bu gök, bu yıldızlar, boştur boş!
bırak onu bunu da gönlünü hoş tut hoş!
şu durmadan kurulup dağılan evrende
bir nefestir alacağın, o da boştur boş!

dine körü körüne bağlı yaşayanları eleştiren cesur şairdir. rubailerinin günümüze kadar değişiklik yaşadığına dair şüpheler vardır. fakat ;


rubailerini okurken şaraba mı başlasam diye düşünebilirsiniz her ne olursa olsun.

hakkında bilinmesi gereken en önemli şeyin "herhangi bir etikete sahip olmak istemediği" olduğunu düşündüğüm insandır.

tüm kesimlerin sahiplenmekten gurur duyacağı bir şahsiyettir; fakat oraya buraya çekiştirilmesi onu anlamanın önüne geçiyor.
derin düşünceleri olan bir sarhoş veya sûfi olması rubailerinin değerini azaltacak mıdır? yaşadığı çağın ötesinde tahlilleri olduğu çok açıkken "şarap için." gibi anlamsız bir mesajın sahibi olacağını düşünemeyiz. eline bir kadeh alan herkes yanına bir de hayyam dizesi konduruyor.

pek hazzetmesem de mevlânâ'ya ait olduğu söylenen şu söze katılacağım:
“bilmeyenin yanında çok fazla şaraptan bahsetme, onun aklı üzüm suyuna gider.”

meyhane tabelalarında ismi var ama şimdi onların birine girer miydi?
diğer tarafta da inançlarıyla bağdaşmayan rubaileri hayyam'dan almaya çalışan, onu ilahi bir daireye iten bir kesim var. onun inanılmaz bir sembolizmi var ve netleştirilemez. hakikat sarhoşluğundan bahseden bu adamın gül rengi şarap içmesi beni hiç rahatsız etmiyor.

bazı şeyler açıklanamaz, yalnızca anlamlandırılabilir. ben onun bu dilemmalı tarzından hoşlanıyorum. bir isyanı varsa da isyanının güzelliği ve eziciliği var.

ayrıca söylediği şeyler şarkılara da çok yakışıyor.
- kuan - al cenneti çal başına
- mehmet güreli - kimse bilmez
- fazıl say - akılla bir konuşmam oldu

lalettayin ömer hayyam rubailerinden -dört dörtlük örnekle- ki anlatır işte bu rubailerle dolaysız, şahsını:



*warning: siz yine de içmeyiniz.

nedir dedim bu yaşamak?
“bir düş” dedi, birkaç görüntü...

bu adamın kafasından istiyorum.. nasıl bir rahatlik..
oldu gitti rahmetlik..
kabri yangın yeri mi?
yoksa
pûr-u nur mu?

yaşamını anlatan (gbkz: semerkant (kitap) sayesinde nasıl biri olduğunu öğrendiğim manyak adam. hayatı dünya nimetlerini sonuna kadar kullanarak geçmiş. mutlu öldüğüne inanıyorum.

var mı dünyada günah işlemeyen, söyle;
yaşanır mı hiç günah işlemeden, söyle;
bana kötü deyip kötülük edeceksen,
yüce tanrı, ne farkın kalır benden, söyle.

monoteist dinlere bakış açısı oldukça enteresan olan, amin maalof'un semerkand kitabını okuyarak kendisinin de içinde olduğu garip hikayeye tanıklık edebileceğiniz zeki, bilge, dahi kişilik. bilim insanı ve kendi zamanında bu unvanla tanınmasa bile bir şair. hayata ve çocuk sahibi olmaya karşı bakış açısı çok etkileyicidir.

"deniz, deniz olduğu için dalgalanır; ama çöpe sor, hep onun içindir dalgalar." sözünü buraya bırakmak istedim. her şeyin kendi için var olduğu yanılgısında olan insana güzel bir cevaptır. düşünülesidir.

"kalk, uyuma, uyumak için önünde sonsuzluk var." sözünün sahibi, ünü iran'ı aşmış düşünce ve bilim insanı.

önce semerkant'ı sonra rubaileri okumanızı tavsiye ederim.

sen hiç gitmeyecek gibisin, değil mi?
o gidenler de hep senin gibiydiler.


cennette huriler varmış, kara gözlü
içkinin ordaymış en güzeli.
baksana biz çoktan cennetlik olmuşuz,
bir yanda şarap bir yanda sevgili.

kim demiş haram nedir bilmez hayyam
ben haramı helali karıştırmam
seninle içilen şarap helaldir,
sensiz içtiğimiz su bile haram.

gibi sözleriyle birçok kişide yer edinmiştir.

absürt, ironik bir kişi.

nesli tükenmiş iyi bir matematikçi ve şairidir.

akılla bir konuşmam oldu.

dolu kadehi ters tut grubunun adına ilham kaynağı olmuş rubainin sahibidir :

"tanrım; bu güzel yüze vermişsin emek,
o sümbülü koklamak, saçın' ellemek.
sonra da ona bakma, dersen, anlamı:
dolu kadehi ters tut, hiç dökme demek!"

-ömer hayyam

"bilmem kimim neyim benden ne kalır yarına
cennet mi düşer yoksa cehennem mi payıma
sevgili şarap müzik yeter bana
gerisi senin olsun al cenneti çal başına."

asıl soyadı khayyam olarak okunur. meyhane midir kerhane midir rubaisi efsaneden ibarettir. günümüze ulaşmış yazılı bir parçası yoktur.