ömer hayyam

şâir, filozof, matematikçi ve astronom.

“için temiz olmadıktan sonra hacı hoca olmuşsun, kaç para! hırka, tespih, post, seccade güzel; ama mevla kanar mı bunlara?”

ilk okuduğum ve beni şiire aşık eden şairlerden biridir.

"ayağa kalk ve yürü, oturmak için önümüzde daha sonsuzluk var."

cook severim.
"kim demiş haram nedir bilmez hayyam
ben helalle harami karıştırmam
seninle içilen şarap helal
sensiz içilen su bile haram."

ayağa kalk uyumak için önümüzde sonsuzluk var sözlerinin sahibi matematikçi , rubai yazarı aynı zamanda astronom.

mükemmel rubailere sahip polymath. rubailerinin türkçe en iyi çevisini bence yahya kemal yapmıştır. bir örnek:

sevketti irâdem olmadan dünyâye
günden güne oldum hayretim bî-gaaye
geldik kaldık ve gittik ammâ ne içün
kerhen göçüverdik ermeden mânâye

iranlı şair, filozof, matematikçi ve astronomdur. ayrıca celali takvimi'ni hazırlamıştır.83 yaşında ölmüştür. iran da türbesi vardır.

hayat dersi olarak ve sevabı, günahı, acıyı, aşkı hemen hemen her şeye farklı gözlerle bakmanızı sağlayan birisi... okumayan çok şey kaybeder

özellikle rubaileri ile bilinen ünlü bilim insanı ve şair.

celali takvimi yapan kişidir aynı zamanda.

'biz kuklalarız oynatan üstâd felek.'

hasan sabbah ve nizamul mulk ile cagdas, sair, filozof ve astronom kisiliktir.

celladına aşık olmuşsa bir millet,
ister ezan ister çan dinlet.
itiraz etmiyorsa sürü gibi illet,
müstehaktır ona her türlü zillet.

dizeleriyle ne kadar ileri görüşlü olduğunu gördüğümüz şair. ayrıca pascal üçgeni'ni bulmuş bir matematikçidir.

öldükten sonra, ırmaktan şarap içeceği, 72 tane küçük kız çocuğuna sahip olacağı hayalleriyle hayatını ziyan eden ve sürekl, başkalarına da zehir etmeye çalışan sapık mallarla tarihin en güzel taşşaklarından bazılarını geçmiş olan büyük üstad.

özellikle hiciv içerikli şiirleri günümüzde çok sevilse de, aslında ölümü anlamlandırmak için yazdığı hedonist şiirleri de oldukça ilgi çekici ve güzeldir. hayyam yaşamın ölümle kesin bir sona ereceğine inandığından, yaşamın zevklerinden kendimizi mahrum bırakmamızı manasız bulur. bu bakımdan hedonist, yani hazcıdır denebilir.

şarap sık kullandığı imgeler arasındadır. bunun sebebi kelimenin çift anlamlılığında yatar. şarap bilindiği üzere başlangıçta fars/arap devamında da bundan etkilenen divan edebiyatında, aşk kavramını temsil eder. ayrıca akla gelen ilk anlamıyla da dünyevi bir zevktir. bu bakımdan ölüm gelmeden şarap içmek ister hayyam. yani sevmek/sevişmek ve gerçek anlamıyla sarhoş olmak.

"seher yeli eser yırtar eteğini gülün
güle baktıkça çırpınır yüreği bülbülün
sen şarap içmene bak, çünkü nice gül yüzler
kopup dallarından toprak olmadalar her gün."

"bulut geçti gözyaşları kaldı çimende
gül rengi şarap içilmez mi böyle günde?
bugün çimen bizim, yarın kim bilir kim
gezecek bizim toprağın yeşilliğinde."

yukarıdaki dizelerde bahsettiğim şarap kavramını görmek mümkündür. ayrıca fark edileceği gibi kimse bilmez şarkısı da hayyam'ın dizelerinden oluşmaktadır.

ölümü anmak ve insanın gelip geçiciliğini göstermek için en sık kullandığı imge ise testi ve kerpiç imgesidir. çamur ve toprak ona ölümü çağrıştırır. ölümü özellikle krallar ve vezirler gibi gücü elinde tutan karakterler üzerinden anlatmayı sever. yaşadığı dönemde neredeyse tanrıyla eşdeğer görülen kralların bile bir gün şarap testisine kulp olacağı gerçeği, onu çok eğlendirir gibi gözükmektedir. birkaç örnek dörtlüğü buraya bırakıyorum. buna benzer birçok farklı dörtlüğü vardır.

"insan bastığı toprağı hor görmemeli:
kim bilir hangi güzeldir, hangi sevgili.
duvara koyduğun kerpiç yok mu, kerpiç?
ya bir şah kafasıdır, ya da vezir eli."

"bir testi aldım çarşıdan ucuza;
gizli gizli neler anlattı bana;
bir şahdım, dedi; altın kupam vardı;
şimdi neyim? testi oldum şaraba."

tüm bunlara rağmen bence en güzel dörtlüğü, her ne kadar ölümü kabullenmiş ve onunla dalga geçer görünse de, aslında ölümden ne kadar korktuğu anlatan şu dörtlüktür. bu dörtlükten anlarız ki, hayyam için ölüm en büyük ceza, en büyük işkencedir. öyle ki ölmeyi hak etmesine neden olacak bir günahın var olmadığını söyler.

"gökleri yarıp darma duman ettiğin gün,
pırıl pırıl yıldızları kararttığın gün,
sen sorguya çekmeden ben soracağım sana:
ey tanrı, hangi günahım için beni öldürdün?"

3 şarkı da ömer hayyamın rubailerinden türetülmiş şarkılardır. üçü de birbirinden güzeldir.

"kim demiş haram bilmez hayyam
ben helali haramı karıştırmam
seninle içilen şarap helaldir
sensiz içilen su bile haram." rubaisi ile beni mest eden şair, düşünür, matematikçi..

celladına aşık olmuşsa bir millet
ister ezan, ister çan dinlet
itiraz etmiyorsa sürü gibi illet
müstehaktır ona her türlü zillet

mutsuzluk ve anlamsızlığa boğulduğunuz zamanlarda açıp ömer hayyam rubaileri okumak kadar iyi gelen cok az şey vardır hayatta.

“yüreğin temiz olmadıktan sonra kaç para, hacı hoca oluşun! tespih, hırka, post, seccade, hepsi güzel; ama kanar mı tanrı bunlara? “

iranlı şâir, filozof, matematikçi ve astronom.

iran'ın selçuklular yönetiminde olduğu dönemde yaşayan rubai türünün kurucusu ve pascal üçgeninin temellerini atan filozof, şair ve matematikçidir.