kortizol

strese bağlı olarak ortaya çıkan, böbrek üstü bezleri tarafından salgılanan, stres hormonu olarak da adlandırılan hormon.

sabah saat 4:00 - 8:00 arasında en yüksek seviyededir.

tansiyon ve şekeri yükselten kortikosteroid.

düşük seyretmesi addison hastalığı belirtisi olabilir.

glikozun karbonhidrat yerine protein ve yağlardan sentezlenmesi gerektiğini prensip edinmiş güzide bir hormondur. protein ve yağlar üzerindeki yıkıcı etkisi sebebiyle idrardaki azot miktarını arttırabilir. ayrıca bağışıklığı baskılma özelliğinden dolayı romatizmal hastalıklarda ve alerjilerde tedavi amaçlı kullanılır.

kortizon ile karıştırılan hormon. farkı ne? kortizol böbrek üstü bezlerde doğal olarak üretiliyor. kortizon da bunun sentetik, yani yapay olan versiyonu.

vücuttaki etkisiyle, eksikliğinde veya fazlalığında oluşabilecek sorunlarla ve ilaç olarak çok çeşitli durumlarda kullanılabilmesiyle ilginç ve gizemli bir hormon. travma, enfeksiyon, ameliyat gibi her türlü streste kortizol seviyesi artar ve bu vücudun savunma mekanizmasını oluşturur. aşırı kortizol eksikliğinde ufacık bir enfeksiyon bile ölüme sebep olabilir. bazı durumlarda da yoğun bakımda kullanılarak insanı hayatta tutuyor.

vücutta çok fazla etkisi var. kan şekerini arttırır, yağ ve protein yıkımını arttırır. bu etkilerinin 2 temel sonucu var aslında. birincisi ;travma anında vücudun artan enerji ihtiyacını karşılayabilmek ve çeşitli yıkılan maddeleri, bedenin ihtiyacı olan maddeleri sentez etmek için kullanmak. ikincisi de ; öğünler arasında kan şekerini dengelemek. kortizol eksikliğinde kan şekeri düşer. kortizol, insüline zıt şekilde etki eder. kortizol fazlalığında kan şekeri yükselir, diyabet benzeri bir durum oluşur. bazı uzmanların kahvaltıya zararlı demesi de kortizolle alakalı. sabahları kortizol seviyesi artar ve kan şekeri yükselir. insülinin etkisi de azalır, bundan dolayı da kahvaltıyı önermezler.

en önemli etkilerinden bir başkası da bağışıklığı baskılaması, anti-inflamatuar etkisi olması. bu özelliği kortizonu çok önemli bir ilaç yapıyor. alerjik, inflamatuar hastalıklarda kullanılıyor. astım, egzama, inflamatuar bağırsak hastalıkları vb. bağışıklık sistemini baskılayarak vücudun kendine zarar vermesini engelliyor. organ nakli için de çok önemli bir ilaç, bağışıklık sisteminin organa saldırıp yok etmesini engelliyor. yoğun bakımlarda kullanılması da bu etkisinden dolayı. kullanması da oldukça zor bir ilaç, ağır yan etkileri var.

bir diğer ilginç nokta, kortizol eksikliğinde ve fazlalığında ortaya çıkan ortak belirtiler. halsizlik, güçsüzlük, depresyon. hastalık şiddetliyse bu belirtiler çok şiddetli olur.
kortizol fazlalığında bağışıklık sistemi baskılanacağı için aynı eksikliğinde olduğu gibi vücut enfeksiyonlara karşı savunmasız hale gelir.