1.
köy enstitülerinin gerçek fikir babası.
1888 erzincan doğumlu olan saffet arıkan, cıngıllıoğulları diye bilinen geniş bir ailenin çocuğudur. o yıllarda da bir garnizon şehri olan erzincan'da askerliği seçmesi şaşırtıcı olmasa gerek ki, 1910 yılında harp akademisi'ni bitirerek kurmay yüzbaşı olarak orduya katılır. birinci dünya savaşı'nda çanakkale ve ırak cephelerinde görev alır, azerbaycan seferinde nuri killigil'in maiyetinde bulunur. savaş sonrasında ahmet izzet paşa sadrazam olunca onun yaverliğini yapar. 16 mart 1920'de istanbul işgal edildikten sonra anadolu'ya kaçarak burada batı cephesi'nde kurmay mülhakı olarak görevine devam eder, ayrıca daha önce eğitime gittiği almanya'ya silah almaya gönderilir.
1923'te albay rütbesiyle emekliye ayrılan ve mebus seçilen saffet arıkan, yeni rejimin belli başlı ideologlarından biri olur. atatürk için "türk ata" soyadını öneren odur ki, atatürk bunu tersine çevirerek kabul etmiştir. ayrıca tek partide genel sekreterlik de yapar. 1935'te milli eğitim bakanlığına atanması da liyakatten ziyade sadakate dayanır. "işin içinden gelen insanlar bürokrasiye bağlı kalır, pratik çözümler getiremez" diye atatürk'ün de böyle atamaları oluyor.
göreve geldiği zaman müsteşarlığına yine tek partinin önemli isimlerinden ve şair ceyhun atuf kansu'nun babası nafi atuf kansu'yu atar. ona "gazi paşa özellikle köylere okul açılmamasından çok rahatsız, bana bu köyleri okullandıracak, köye uyum sağlayacak adam bul" lafı üzerine "bacanağım ismail hakkı bey hem köylülüğüyle övünür, hem teknik eğitimle ilgilidir, hem de pratik çözümlerin adamıdır" cevabını alır, ismail hakkı tonguç'a "parti programındaki beş yılda okulsuz köy bırakmama hedefini yerine getirebilir misin" sorusunaysa "devletin yapamadığını ben nasıl yapayım" cevabı verilir. böylece tonguç'un yükselişi başlar...
kendisi de subay olan saffet arıkan, atatürk'ün oluruyla "askerliğini çavuş olarak yapan köylüler yeni harflerle okuyup yazar, onları boş okullara öğretmen atayalım" önerisinde bulunur. tonguç bu öneriyi kabul ederek izmir kızılçullu'daki eski amerikan kolejinde (şimdiki nato binası) ve eskişehir'in mahmudiye beldesinde birer çavuş eğitim merkezi açar. burada bir tür pedagojik formasyon alan çavuşlar, köylerinde ilkokulun üç yılını okutacak, ama sonraki iki sınıfı okutup diploma vermek için yine öğretmen yetiştirmek gerekecektir. bu da sonraki bakan hasan ali yücel döneminde kurulacak köy enstitüleriyle olur. zaten kızılçullu, çifteler, gönen, kepirtepe gibi çavuş eğitim merkezleri de köy enstitülerine dönecektir.
atatürk'ün ölümünün ardından saffet arıkan milli savunma bakanlığına kaydırılır. köy okulları programı yeni bakan hasan ali yücel döneminde devam ederken, saffet arıkan savaşın başlaması üzerine almanya büyükelçisi yapılır. berlin'den döndüğünde yanında hitler'in hediyesi büyük bir piyano vardır, bu piyanoyu da hasanoğlan köy enstitüsü'ne hediye eder.
1946 yılından sonra enstitülerdeki bozulma ve inönü'nün hali, zaten bozuk bir psikolojisi olan (psikolojik sorunlarını beraber çalıştığı selahattin yurtoğlu, (gbkz: yüzbaşı selahattin'in romanı) kitabında anlatmıştır) saffet arıkan'ı iyice etkiler. 26 kasım 1947'de intihar eder.
1888 erzincan doğumlu olan saffet arıkan, cıngıllıoğulları diye bilinen geniş bir ailenin çocuğudur. o yıllarda da bir garnizon şehri olan erzincan'da askerliği seçmesi şaşırtıcı olmasa gerek ki, 1910 yılında harp akademisi'ni bitirerek kurmay yüzbaşı olarak orduya katılır. birinci dünya savaşı'nda çanakkale ve ırak cephelerinde görev alır, azerbaycan seferinde nuri killigil'in maiyetinde bulunur. savaş sonrasında ahmet izzet paşa sadrazam olunca onun yaverliğini yapar. 16 mart 1920'de istanbul işgal edildikten sonra anadolu'ya kaçarak burada batı cephesi'nde kurmay mülhakı olarak görevine devam eder, ayrıca daha önce eğitime gittiği almanya'ya silah almaya gönderilir.
1923'te albay rütbesiyle emekliye ayrılan ve mebus seçilen saffet arıkan, yeni rejimin belli başlı ideologlarından biri olur. atatürk için "türk ata" soyadını öneren odur ki, atatürk bunu tersine çevirerek kabul etmiştir. ayrıca tek partide genel sekreterlik de yapar. 1935'te milli eğitim bakanlığına atanması da liyakatten ziyade sadakate dayanır. "işin içinden gelen insanlar bürokrasiye bağlı kalır, pratik çözümler getiremez" diye atatürk'ün de böyle atamaları oluyor.
göreve geldiği zaman müsteşarlığına yine tek partinin önemli isimlerinden ve şair ceyhun atuf kansu'nun babası nafi atuf kansu'yu atar. ona "gazi paşa özellikle köylere okul açılmamasından çok rahatsız, bana bu köyleri okullandıracak, köye uyum sağlayacak adam bul" lafı üzerine "bacanağım ismail hakkı bey hem köylülüğüyle övünür, hem teknik eğitimle ilgilidir, hem de pratik çözümlerin adamıdır" cevabını alır, ismail hakkı tonguç'a "parti programındaki beş yılda okulsuz köy bırakmama hedefini yerine getirebilir misin" sorusunaysa "devletin yapamadığını ben nasıl yapayım" cevabı verilir. böylece tonguç'un yükselişi başlar...
kendisi de subay olan saffet arıkan, atatürk'ün oluruyla "askerliğini çavuş olarak yapan köylüler yeni harflerle okuyup yazar, onları boş okullara öğretmen atayalım" önerisinde bulunur. tonguç bu öneriyi kabul ederek izmir kızılçullu'daki eski amerikan kolejinde (şimdiki nato binası) ve eskişehir'in mahmudiye beldesinde birer çavuş eğitim merkezi açar. burada bir tür pedagojik formasyon alan çavuşlar, köylerinde ilkokulun üç yılını okutacak, ama sonraki iki sınıfı okutup diploma vermek için yine öğretmen yetiştirmek gerekecektir. bu da sonraki bakan hasan ali yücel döneminde kurulacak köy enstitüleriyle olur. zaten kızılçullu, çifteler, gönen, kepirtepe gibi çavuş eğitim merkezleri de köy enstitülerine dönecektir.
atatürk'ün ölümünün ardından saffet arıkan milli savunma bakanlığına kaydırılır. köy okulları programı yeni bakan hasan ali yücel döneminde devam ederken, saffet arıkan savaşın başlaması üzerine almanya büyükelçisi yapılır. berlin'den döndüğünde yanında hitler'in hediyesi büyük bir piyano vardır, bu piyanoyu da hasanoğlan köy enstitüsü'ne hediye eder.
1946 yılından sonra enstitülerdeki bozulma ve inönü'nün hali, zaten bozuk bir psikolojisi olan (psikolojik sorunlarını beraber çalıştığı selahattin yurtoğlu, (gbkz: yüzbaşı selahattin'in romanı) kitabında anlatmıştır) saffet arıkan'ı iyice etkiler. 26 kasım 1947'de intihar eder.
devamını gör...