üçüncü şempanze

jared diamond'ın bu kitabını ( 367 sayfa) elime aldığımda ilk olarak "neden üçüncü şempanze?" sorusu gelmişti aklıma. okumaya başladığımda sorunun cevabını kısa sürede aldım. bu isim, insanlar ile iki primat türü olan şempanze ve bonoboların (cüce şempanzelerin) arasındaki genetik yakınlıktan geliyor. dna üzerinde yapılan çalışmalar insan dna'sı ile şempanzelerinki arasında sadece %1,6'lık bir fark olduğunu gösteriyor. bu durum da bizi şempanzeler ile yakın akraba yapmaya yetiyor.

yazar kitaba "insanlar tüm hayvanlardan farklıdır, fakat insan da bir hayvandır." şeklinde giriş yapıyor. bu farklılığın sadece %1,6 gibi küçük görünen bir farklıktan kaynaklanması yazarın önemle üzerinde durduğu temayı oluşturuyor.

kitap aslında insanlığın evrimsel tarihinin hikayesini anlatıyor. diamond, kitabı yazarken hem bilimsel verilere başvuruyor hem de sosyolojik tespitleriyle beyin fırtınasını bizimle paylaşıyor. bu da bir yandan bilgi edinirken diğer yandan kişisel değerlendirme yapmamıza olanak sağlayarak kitabı sıkıcı olmaktan kurtarıyor.

7 milyon yıl gibi evrenin tarihi için çok kısa bir sürede gerçekleşen bu genetik farklılaşmanın nasıl böyle büyük bir farklılığı doğurabildiğinin hikayesini anlatırken insan türünün yükselişinin öyküsünü dinliyoruz. diğer yandan bu farklılaşmanın diğer canlılar ve doğa için aynı zamanda kendi türümüz için nasıl bir tehlikeye dönüştüğünün hikayesini dinlerken de insanlığın düşüşünün öyküsüne tanıklık ediyoruz.

son sayfalarda yazar, bu kitabın "geçmişi anlayıp geleceğe ışık olmak için " yazıldığını söylüyor. ağır silahlar ve nükleer tehdidin kendi türümüzü yok etme tehlikesi, evrim sürecimizde diğer canlı türlerinin yok oluşundaki büyük etkimiz ve doğaya verdiğimiz zararın geri dönüşü zor bir yola girmesi konusunda şapkayı önümüze koyup bir şeyler yapmanın zamanın geldiği öğüdüyle kitabı noktalıyor.