dünyadaki öncü kadınlar

bu sıra, dünyadaki şiddet görmüş, acı çekmiş, hakları için mücadele etmiş kadınların hayatlarını inceliyorum. bazıları biliniyor, bazıları bilinmiyor. bir-iki paylaşımımla onları daha çok kişiye ulaştırmak istedim sadece.

dün de bu konu ile ilgili sayın (bkz: evernevergreen) ile kısa bir yazışmamız oldu. bu konuyla ilgili bilmediğim yapımlarla ilgili beni aydınlattı( tekrar teşekkür ederim). ama kendisi sadece acı çeken değil, güçlü kadınları da görmek istediğini söyledi; haklıydı da.
neden bilim kadını yok, neden filozof kadın yok başlıkları gezerken haklıydı tabi.

erkeğinbilimde, eğitimde,iş dünyasında bulunması normalken,kadınlar bu haklar için , eğitim için, hakları için hep mücadele etmek zorunda kalmışlardır. baskıyla dizlerinin kırılarak yerine oturtulan o kadınlar, şimdi çölde açan bir çiçek gibi açmışlar,çoğalmışlar ve çoğalmaya devam etmektedirler.

bu nedenle bu paylaşımı ona ve tüm kadınlara ithaf ediyorum*.

bilim dünyasında çığır açan kadınlar:

1- marie curie: radyoaktivite alanındaki çalışmalarından dolayı nobel ödülü almış leh-fransız kimyager ve fizikçi. 1903’te nobel fizik ödülünü, 1911’de nobel kimya ödülünü almış olan curie,radyolojinin kurucusudur. polonyum ve radyumun kaşifidir. polonyumun isim annesi olup, doğduğu ülkenin adını vermiştir(polonya). kanser tedavisinde kullanılan radyum üzerinde çalışması, onun ölümünü getirmiştir. iki kez nobel kazanan tek kişidir. ama erkek egemenliğinin hüküm sürdüğü bilim dünyasında, ilk nobel ödülünü kzandığında konuşma işini bile ona yaptırmamışlar ve yerine eşi konuşma yapmıştır ve yine aynı nedenden akademi üyeliği seçimini kaybetmiştir. radyum elementiyle uzun süre çalışmalarından dolayı kanser olmuş, 1934’te vefat etmiştir.

elizabeth helen blackburn: 1948’de avustralya’da doğmuştur. moleküler biyoloji konusunda uzmandır. telomer yapımında etkin telomeraz enzimini keşfederek nobel ödülü kazanmıştır.

ada lovelace: ingiliz matematikçi ve yazar. ilk bilgisayar programcısı olarak bilinir.

barbara mcclintock: dünyanın en önemli sitogrnetikçilerinden olup, transporozları keşfinden dolayı nobel ödülü almıştır.

özlem türeci: biontech’in kurucularından,immünolog, girişimci ve araştırmacıdır. tüm dünyada kabul gören covid-19 aşısı kaşiflerindendir. bilim alanında bir çok ödülü bulunmaktadır.

felsefe alanında çalışmalar yapan kadınlar:

krotonlu theano: tarihin bilinen ilk kadın filozofudur. felsefe harici tıp ve matematik üzerine çalışmalar yapsa da, günümüze ulaşan tek eseri ‘dindarlık üzerine’ adlı eseridir.

hypatia: tarihte en çok bilinen kadın filozof, matematikçi ve astronomdur. iskenderiye kütüphanesi’nde dersler vermiştir. linç edilerek öldürülmüştür.

marguerite porete: fransız düşünür. ruhların aynası adlı kitabında, ruhun özgürlüğü için kilise kuralların reddini savunmuştur. fikirlerinden vazgeçmemiş ve yakılarak öldürülmüştür.

simone de beauvoir: fransız filozof. ‘ikinci cins’ adlı kitabı ile modern feminizmin öncüsü olmuştur.

bedia akarsu: felsefe alanına bir çok katkısı olan akarsu; dil,kültür ve ahlak felsefesi üzerine çalışmalar yapmıştır.

yönetim alanında büyük işler yapmış kadınlar:

angela merkel: almanya başbakanı. sanırım tüm dünyada tanımayan yoktur kendisini. kendisinin aynı zamanda kuantum kimyası alanında doktorası bulunmaktadır.

mary barra: general motors’un ceo’su. elektrik mühendisliği bölümünden mezun olmuştur.

ursula von der leyen: avrupa komisyonu başkanıdır. ekonomi ve tıp üzerine eğitim almıştır.

gözde akpınar: nedense ayrı bir semoati beslediğim, filli boya(betek grubu)’nın ceo’sudur. babası öldüğünde şirkette 1,5 yıldır çalışmaktaydı ve henüz 25 yaşındaydı.hemen şirketi devralmadı, 3 yıl daha pişmeyi bekledi. 28 yaşında ilk kez yönetim kurulu başkanlığını yaptı.

güler sabancı: sabancı holding’in yönetim kurulu başkanı. 2018 yılı forbes’ın düzenlediği listede ‘dünyanın en güçlü 100 kadını’ arasına girdi.

en önemlileri de kadın hakları mücadelelerinde önemli yere sahip kadınlar:

olympe de gouges: toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda mücadele veren fransız devrimci. 1791 yılında yayınlanan insan ve yurttaş hakları bildirisi’nde kadın haklarının göz ardı edildiğini söyleyerek, tepki olarak ‘kadın ve yurttaş hakları bildirisi’ni yayınladı.

sojourner truth: hem kadın hakları hem de köleliğin kaldırılmaları konularında yaptığı çalışmalarla tanınan truth, ilk siyahi aktivist olarak bilinir. 1851’de yaptığı ‘ben kadın değil miyim’ adlı konuşmasıyla tarihe geçti.

hedwig dohm: alman kadın hareketi öncülerinden.’insan haklarının cinsiyeti yoktur’. ‘kadınların bilimsel özgürlüğü’ adlı bir makale yayınladı. kadınlara seçme hakkı verilmesi ve eğitimde erkeklerle eşit şartlarda eğitim görebilmesi için mücade verdi.

emily davison: ingiliz aktivist. kadınlara seçme hakkı verilmesi için bir çok protestolara, toplantılara katıldı. 8 kere hapise girdi.

mozn hassan: mısırlı aktivist. ‘nazra feminist çalışmalar merkezinin kurucusu.

daha sayamadığım ve buraya sığdıramadığım o kadar kadın var ki. her birinden 5’er örnekle sınırlandırmak zorunda kaldım. hepimize ilham olması dileğiyle.

hakkı yenen ingiliz biyofizikçi rosalind franklin. watsons ve crickten önce dna sarmal yapısını görüntülemiştir. 1952 yılında dna nın b formunu fotoğraflayarak watsons ve crickin uzun süredir uğraştığı dna moleküler yapısını belirlemede kendilerine öncülük etmiştir. maalesef etik olmayan bir şekilde bu fotoğraf watsonsa ulaşmıştır.ayrıca nobel ödül törenindeki konuşmasında watsons rosalindden hiç bahsetmemiştir. rosalind franklin x ışınına uzun süre maruz kalmasından dolayı kanserden vefat ediyor.

(bkz: rosa parks)

(bkz: müge anlı)

asayiş olaylarını çözmede dünyada üzerine yok.

ayını zamanda erkekler tarafından başarısı çalınmış kadınlardır. bak işte rosalind franklin pratikte dna yapısını çözen insan. hayatını feda etmiş ve adı bile bilinmiyordu şu son senelerin atılımları olmasa. şimdi bi it kafalı "ben biliyordum" der. konu o değil aslanım. en azından 3. isim olarak eşit takdir hak ediyordu. ismi bile anılmadı.

dün bir video vardı, pulsarları keşfeden astrofizikçi hakkında. kadının işini çalıp göndermişler. sonra ailesiyle kariyerine devam etmesine izin vermemişler ve nobel alması en azından adını anılması gereken kadın ders vermekten ötesini yapamamış. işinin meyvesini yiyen erkeğe sonradan çok baskı olmuş ama kimse dokunamamış.

şimdi diyorlar ki bilim alanında kadın yok. bu manzarada çok bile çıkmış söyleyeyim. kahramanlarını engellerseniz çocuklar geri duruyor işte.

sophie germain var mesela. germain asallarını bulan. kadının matematik teorisi 400 sene çözülemeyen fermat teoreminin ispatı dahil nelere kapı açmış. bu kadın cinsiyetini gizleyerek ders almak zorunda kalmış ya. erkek taklidi yapmış matematik yapabilmek için. "kadın ilgisiz" diyen erkek, üniversiteye etek giyip makyaj yaparak gitmek zorunda kalsa, ne kadar akademik başarı gösterir, ilgi duyardı?

3. dalga duyarcı kanser haline gelmeden önce, 2. dalga feminizm bunlarla, kadını güçlendirmekle uğraşırdı işte. mal mal mağdurluk kasmak yerine çalışma ve başarının eşitliğine koşardı. sonra feminizm adı tembellik ve aptallığına kurban kılıfı arayanlarca ele geçirildi.

zübeyde hanım...

rosa parks.

bir otobüste bir beyaza yer vermeyi reddettiği için tutuklanan, ırk ayrımcılığını ırkçıların gözüne sokmuş, siyah kadın hareketinin simge ismi.

“insanlar sürekli o gün yerimi yorgun olduğum için vermediğimi söylüyorlar, ama bu doğru
değil. fiziksel olarak yorgun değildim, ya da genelde bir iş günü sonunda olduğumdan daha
yorgun değildim. yaşlı da değildim bazıları o zamanlar yaşlıymışım gibi bir figür yaratıyorlar
kırk iki yaşımdaydım. hayır, tek bir yorgunluğum vardı; pes etmekten yorulmuştum.”

sosyal hizmet disiplininin tarihsel gelişim sürecinde sıklıkla karşımıza çıkan kadınlardır.

(bkz: jane adams)

sıdıka.

muazzez ilmiye çığ.

ionnya kuçuradi,
sabiha gökçen.

cavuşesku'nun karısı. kimya alanında devrim yaratmıştır. yersen tabii.