hz. hacer

kur’ân-ı kerîm’de kendisinden söz edilmeyen hâcer tevrat’a göre mısırlı bir câriyedir (tekvîn, 16/1). hz. ibrâhim ve eşi sâre, ken‘ân diyarında (filistin) kıtlık olunca bir süre kalmak için mısır’a giderler. mısır’a vardıklarında firavun sâre’nin güzelliğini duyup onu sarayına aldırır. karşılığında da hz. ibrâhim’e çeşitli hayvanlarla köle ve câriyeler verir. firavun sâre’ye yaklaşmak ister, fakat rab tarafından cezalandırılır. sâre’nin hz. ibrâhim’in eşi olduğunu ve onların sıradan insanlar olmadıklarını anlayan firavun sâre’yi geri gönderdiği gibi daha önce verdiklerini de almaz (tekvîn, 12/10-20). tevrat’ta açıkça belirtilmemekle birlikte hâcer de hz. ibrâhim’e verilen câriyeler arasında bulunmalıdır (db, ı/1, s. 262).

yine tevrat’a göre uzun süre çocuğu olmayan sâre, dönemin kuralları gereğince neslin devamı için hâcer’i ikinci eş olarak kocasına takdim eder. hâcer hamile kalınca sâre’ye karşı tavrı değişir; sâre de ona kötü davranır ve kaçmak zorunda bırakır. şur yolunda bir çeşme başında hâcer’i bulan rabb’in meleği hanımına geri dönmesini söyler ve, “senin zürriyetini çoğalttıkça çoğaltacağım ve çokluğundan sayılmayacaktır. işte sen gebesin ve bir oğul doğuracaksın, onun adını ismâil koyacaksın” diyerek müjde verir (tekvîn, 16/1-14). bunun üzerine geri dönen hâcer’den hz. ismâil dünyaya gelir (tekvîn, 16/15-16).

tevrat’ta hâcer’le ilgili bilgiler iki ayrı yerde nakledilmekte (tekvîn, 16/1-16, 21/1-21) ve bu iki anlatımda ortak noktalar bulunmaktadır. her iki metinde de hâcer’in uzaklaştırılması veya kaçışı (tekvîn, 16/6, 21/14), kendisine müjde veren bir melekle karşılaşması (tekvîn, 16/7-12, 21/17-18) ve bir su kaynağının ortaya çıkışı (tekvîn, 16/14, 21/19) söz konusudur. kitâb-ı mukaddes’le ilgili tenkit çalışmalarında, tevrat’ta hâcer’in anlatıldığı bölümlerden tekvîn, 16/1b-2, 4-14’ün yahvist; tekvîn, 16/1a, 3, 15-16’nın ruhban ve 21/8-21’in elohist metin olduğu, 16/9’un ise her iki anlatımı birbirine bağlayıp uzlaştırmayı amaçlayan, daha sonraki dönemlere ait bir redaksiyon ürünü olduğu ileri sürülmektedir (ejd., vıı, 1075).