1.
paul dirac'ın kuantum alan teorisinde önemli bir yere sahip olan denklemidir. aslında, kuantum alan teorisinin temel bileşenidir. (bkz: dirac equation) dirac equation
denklemde matrisler, spinorlar ve vektörler kullanılarak elektronların davranışları tanımlanıyor. ayrıca bu açıdan temel bir denklem olması ile birlikte, kuantum dolanıklığı açıklamak için de güçlü bir formül olduğundan, dövme olarak tercih ediliyor. ben de bir zamanlar denklemi bir an için bilimsel alandan alıp felsefi bir düzleme yerleştirip koluma dövmesini yaptırdığımdan, bunu açıklayabilirim diye düşündüm.
bu durumun kuantum dolanıklık başlığı altında belirtilmesi daha doğru olabilirdi lakin söylediğim gibi zaten denklem bu durumu açıklayabildiğinden sorun olmayacaktır.
ben bunu şöyle açıklıyorum:
kuantum dolanıklık durumunda dolanık olan iki parçacık, aralarındaki mesafeden bağımsız bir şekilde birbirleri ile bağlantılı sayılıyorlar. evrenin hangi noktasında olurlarsa olsunlar, aralarındaki mesafe bilmem kaç ışık yılı bile olsa... bir parçacığın durumu ölçüldüğünde, diğerinin durumu anında belirleniyor.
insanların aklında dövme fikri olarak belirmesinin sebebi de bu, "o zaman o ve ben..." diye düşünüyorlar. "bu denklem bizim dolanık olduğumuz durumunu açıklayan bir denklem. bunu duygusal bağlamda düşünebiliriz." "birbirimizden ne kadar uzakta olursak olalım, halen birbirimizden haberdarız, haberdar olacağız. bir gün ayrılsak bile." diye düşünüyorlar.
aslında burada ince bir çizgi var. kuantum dolanıklık görelelik teorisi ile çelişmiyor. görelelik, bilgi aktarımının ışık hızını geçemeyeceğini belirtiyor. dolayısıyla kuantum dolanıklık da aynı şekilde. yani aslında "ne kadar uzak olursak olalım birbirimizden haberdarız." düşüncesi bu bağlamda çok yanlış oluyor.
doğru olan düşünce ise şu, bu denklem felsefi ya da duygusal bağlamda düşünülürse, dolanıklık kavramını metaforik olarak ayrı yerde yaşayan iki insanın arasındaki ilişkiye uygulamak mümkün. çünkü iki insan arasındaki duygusal bağ da güçlü bir dolanıklıktır aynı zamanda. aralarındaki ilişki, fiziksel mesafeden bağımsız olarak devam ediyor.
-dolanık parçacıkların birinin durumu ölçüldüğünde, diğerinin durumu anında belirlenir. tıpkı aynı zamanda bir insanın hisleri veya davranışlarının diğerinin hislerini etkileyebildiği gibi.
denklemde matrisler, spinorlar ve vektörler kullanılarak elektronların davranışları tanımlanıyor. ayrıca bu açıdan temel bir denklem olması ile birlikte, kuantum dolanıklığı açıklamak için de güçlü bir formül olduğundan, dövme olarak tercih ediliyor. ben de bir zamanlar denklemi bir an için bilimsel alandan alıp felsefi bir düzleme yerleştirip koluma dövmesini yaptırdığımdan, bunu açıklayabilirim diye düşündüm.
bu durumun kuantum dolanıklık başlığı altında belirtilmesi daha doğru olabilirdi lakin söylediğim gibi zaten denklem bu durumu açıklayabildiğinden sorun olmayacaktır.
ben bunu şöyle açıklıyorum:
kuantum dolanıklık durumunda dolanık olan iki parçacık, aralarındaki mesafeden bağımsız bir şekilde birbirleri ile bağlantılı sayılıyorlar. evrenin hangi noktasında olurlarsa olsunlar, aralarındaki mesafe bilmem kaç ışık yılı bile olsa... bir parçacığın durumu ölçüldüğünde, diğerinin durumu anında belirleniyor.
insanların aklında dövme fikri olarak belirmesinin sebebi de bu, "o zaman o ve ben..." diye düşünüyorlar. "bu denklem bizim dolanık olduğumuz durumunu açıklayan bir denklem. bunu duygusal bağlamda düşünebiliriz." "birbirimizden ne kadar uzakta olursak olalım, halen birbirimizden haberdarız, haberdar olacağız. bir gün ayrılsak bile." diye düşünüyorlar.
aslında burada ince bir çizgi var. kuantum dolanıklık görelelik teorisi ile çelişmiyor. görelelik, bilgi aktarımının ışık hızını geçemeyeceğini belirtiyor. dolayısıyla kuantum dolanıklık da aynı şekilde. yani aslında "ne kadar uzak olursak olalım birbirimizden haberdarız." düşüncesi bu bağlamda çok yanlış oluyor.
doğru olan düşünce ise şu, bu denklem felsefi ya da duygusal bağlamda düşünülürse, dolanıklık kavramını metaforik olarak ayrı yerde yaşayan iki insanın arasındaki ilişkiye uygulamak mümkün. çünkü iki insan arasındaki duygusal bağ da güçlü bir dolanıklıktır aynı zamanda. aralarındaki ilişki, fiziksel mesafeden bağımsız olarak devam ediyor.
-dolanık parçacıkların birinin durumu ölçüldüğünde, diğerinin durumu anında belirlenir. tıpkı aynı zamanda bir insanın hisleri veya davranışlarının diğerinin hislerini etkileyebildiği gibi.
devamını gör...
2.
-1/2 spinli parçacıkların hareketini tanımlamak için kullanılan denklem.
denklemdeki ifadelerin ne olduğunu, soldan sağa sırayla açıklamaya çalışayım.
i ile gösterdiğimiz şey, karmaşık ya da kompleks sayılar olarak adlandırılan denklemlerde kullanılır. sanal sayıları temsil eder. i^2 = -1 olarak tanımlanmıştır. kuantum mekaniğinin doğası gereği, denklemler karmaşık sayılarla ifade edilir. sistem davranışlarını tanımlayan olasılık genlikleri bu şekilde verilir.
soldan sağa ikinci terim ℏ, planck sabitidir. enerjinin kesikli, yani kuantumlu olduğunu ifade eden bir sayıdır.
üçüncü terim olan γ^μ, denklemin özel göreliliğe uyumunu sağlayan matrisleri ifade eder. gama matrisleri ya da dirac matrisleri gibi isimlerle anılır. bu matrisler, elektronlar gibi -1/2 spinli parçacıkların davranışlarını tanımlamak için kullanılırlar.
dördüncü terim ∂(μ), zaman ve uzaya göre alınan türev işlemlerini birleştiren operatördür.
sıradan devam ettiğimizde gördüğümüz m kütleyi, c de ışık hızını temsil eder.
parantez dışında kalan ψ, parçacığın durumu hakkında bilg içeren dalga fonksiyonudur.
***
denklemin önemi, -1/2 spinli parçacıkların davranışlarını açıklamaya katkı sağlamakla beraber negatif enerji ve antimaddeyi de öngörmesidir. aynı zamanda kuantum alanlar teorisi ve dolayısıyla standart modelin temelini de atmıştır. kuantum mekaniğine bunlardan başka çok sayıda katkısı olan denklem, fiziğin birçok alt dalında kullanım alanı bulmuştur.
denklemdeki ifadelerin ne olduğunu, soldan sağa sırayla açıklamaya çalışayım.
i ile gösterdiğimiz şey, karmaşık ya da kompleks sayılar olarak adlandırılan denklemlerde kullanılır. sanal sayıları temsil eder. i^2 = -1 olarak tanımlanmıştır. kuantum mekaniğinin doğası gereği, denklemler karmaşık sayılarla ifade edilir. sistem davranışlarını tanımlayan olasılık genlikleri bu şekilde verilir.
soldan sağa ikinci terim ℏ, planck sabitidir. enerjinin kesikli, yani kuantumlu olduğunu ifade eden bir sayıdır.
üçüncü terim olan γ^μ, denklemin özel göreliliğe uyumunu sağlayan matrisleri ifade eder. gama matrisleri ya da dirac matrisleri gibi isimlerle anılır. bu matrisler, elektronlar gibi -1/2 spinli parçacıkların davranışlarını tanımlamak için kullanılırlar.
dördüncü terim ∂(μ), zaman ve uzaya göre alınan türev işlemlerini birleştiren operatördür.
sıradan devam ettiğimizde gördüğümüz m kütleyi, c de ışık hızını temsil eder.
parantez dışında kalan ψ, parçacığın durumu hakkında bilg içeren dalga fonksiyonudur.
***
denklemin önemi, -1/2 spinli parçacıkların davranışlarını açıklamaya katkı sağlamakla beraber negatif enerji ve antimaddeyi de öngörmesidir. aynı zamanda kuantum alanlar teorisi ve dolayısıyla standart modelin temelini de atmıştır. kuantum mekaniğine bunlardan başka çok sayıda katkısı olan denklem, fiziğin birçok alt dalında kullanım alanı bulmuştur.
devamını gör...