1.
ünlü rus şair ve yazar puşkin 1820 yılında yazmış olduğu hürriyet kasidesi şiiri nedeniyle 1822'de güney rusya'ya sürgün edilir. kaldığı yerlerden biri de kırım'dır. o günlerde çeşmenin ününü duyar ve han saray'a gelerek çeşmeyi görür, hikayesinden çok etkilenerek ''bahçesaray çeşmesi'' (bahçisarayskiy fontan) adlı eserini kaleme alır. şiir o dönemde çarlık rusya'sında ve avrupa'da meşhur olmuştur. şimdilerde bu çeşmenin yanında puşkin'in anısına bir de büstü bulunmaktadır.
bahçesaray sarayının çeşmesine
aşk fıskiyesi, ölümsüz çeşme!
sana armağan olarak iki gül getirdim.
seviyorum bitimsiz konuşmanı
ve şiirsel gözyaşlarını senin.
çiseyen gümüşsü tozların
serin çiğlerle kaplıyor beni:
ak, ak durmaksızın sevinçli pınar!
anlat, anlat bana bildiklerini…
aşk fıskiyesi, kederli çeşme!
okudum ben de mermerinde senin
uzak bir ülkenin övgüsünü;
fakat mariya’dan söz etmedin…
ey, solgun yıldızı haremin!
burada mı unutuldun yoksa?
yoksa sadece mutlu düşler miydi
mariya ve zarema*
ya da sadece imgelemin uykusu mu
tenha bir alacakaranlıkta resimledi
kendi bir anlık sanrılarını,
ruhumun bir anlık idealini?
bu şiir daha sonra 1934 yılında moskova'da baleye uyarlanmıştır. türkiye'de ise ilk kez 1979'da sahnelenmiştir.
devamını gör...