tercüman haindir

italyanca ‘traduttore, traditore’ ingilizcede ‘the translator is a traitor’ olarak beden bulmuş. bir metni o metnin ruhuna uygun olarak çevirmek zordur. her dil farklıdır. her kelimenin ve ifadenin ruhta yarattığı iz farklıdır. bir metni onun orijinal dilindeki özüne uygun çevirmek neredeyse imkansızdır. hal böyle olunca çevirmenler yazara ve kelimelere ihanet eden hainler olarak tanımlanmıştır.
bilingual olmak iyi bir çevirmen olmak değildir. her iki dili o dilde son derece iyi bir şekilde anlar, konuşur ve yazarsınız ancak kelimeleri diğer dildeki kelimelerle değiştirmeye çalıştığınızda başaramazınız.
iyi çevirmen için metnin çeviri olduğunu anlamazsınız, aynı anlamı ve tadı alırsınız denir. ancak sadece anlamsal çeviriye gidildiğinde kimi zaman kelimenin orijinal çevirisinden farklı kelimeler kullanılır ve çevirmen yine ihanetle suçlanır.
sanıyorum çevirmenlerin hainlik suçlamasındam kaçma şansları yok gibi. çevirmen değilim ve asla olabileceğimi düşünmüyorum. ancak çeviri yapanlara hele simültane çeviri yapanlara saygım sonsuzdur.

(bkz: tercüme israildir)

bu söze asla katılmasam da çevirmen bir nevi ikinci yazardır diyebiliriz. dili bilen herkes çeviri yapacağını düşünse de çevirenlerin tercihleriyle çevrilen metnin tonu, vurgulanan amacı bile değişir. hain olarak algılanması burada belki mantıklı gelebilir. ancak kültürel eşitlik olmadığı durumlarda kendi kültüründe uygun bir ifadeyle asıl ifadeyi değiştirmek durumundadır çevirmen. hele de şiir çevirilerinde hain mi dersiniz, ikinci şair mi sizin tercihiniz fakat hem sözcükleri hem uyağı hem kafiyeyi hem anlamı uydurmak öyle zordur ki. can yücel'in şiir çevirileri adeta rewritingdir (yeniden yazma) örneğin, nispeten uç bir örnektir tabii bu, aslına sadık kalmaya büyük özen gösteren, imkanlar dahilinde kısmen de olsa kalabilen çevirmenler de mevcuttur elbette. görsel metin çevirisi hele, orada sözcüğün alana sığabilir olmasından tutun da izleyici kitlesine hitap edecek şekilde çevirmeye kadar pek çok etken vardır. örneğin shameless'ın bir bölümünde ian ve diğer askerler şarkı söylerek koşuyorlardı çevirmen bunu 'yaylalar yaylalar' diye çevirmiş. çünkü çevirse olduğu gibi izleyici kitlesi aşina olmadığından özünü anlamayabilir. çeviri kayıplar alanıdır. her halukarda en iyi ihtimalle bile kayıplar da kasıtlı değiştirmeler de olabilir. tercüman bu durumda hainden çok ikinci şair/yazardır benim nazarımda.

"ı am sorry for your loss" ifadesini "kaybınız için üzgünüm" diye çeviriyorsa hain değildir. "başınız sağ olsun" diye çeviriyorsa haindir.
haini mi tercih edersiniz, hain olmayanı mı?