otizm sendromlu çocuklarla konuşacak robota diyalog önerileri

diyalog önerisi beklentisiyle açılmış başlık fakat öncelikle bir iki şey söylemek isterim bu konuda. tabii ki bu projelendirmeyi yapan insanlar bunları da göz önünde bulunduruyordur ancak ben yine de söyleyeyim. otizmli bireylerde konuşma bozukluğu görülebilir, sistemin bunu algılayabilecek hassasiyette yapılandırılmasını öneririm. tabii bu ne kadar mümkündür, nasıl yapılır bilmiyorum.

diyalog konusunda önerim, otizmli bireyde sürekli aynı sözcüğü veya cümleyi tekrarlama davranışı sık görülebilir bu nedenle bir sözcük bir veya ikiden çok tekrarlandığında standart cevap yerine "x bu demektir, şunu öğrenmek ister misin?" minvalinde bir yanıt hazırlanabilir diye düşünüyorum.

çok güzel bir düşünce, umarım sağlıklı bir şekilde, uygulanabilir nitelikte geliştirilebilir. fikir ve emek sahiplerini tebrik ediyorum.

öncelikle böylesi sosyal sorumluluk projelerinde elini taşın altına koyan başta sözlük yazarımız olmak üzere emeği geçen herkese teşekkür ederim.

otizmli çocukların ifade edici dil becerilerinden öncesinde alıcı dil becerilerinin geliştirilmesi gerekmektedir çünkü alıcı dil becerilerini kazanmamış çocuğun kurduğu cümleler çoğunluk ile iletişim kurma amacı taşımamaktadır. örnek ile daha açıklayıcı bir hale gelecek; otizmli çocuk ''elma'' kelimesini ifade etmeyi başardı diyelim ancak elmanın elma nesnesini karşıladığının farkındalığına sahip değilse söz konusu çocuk için anneside bir elmadır yada kapıda bir elmadır yada yatakta bir elmadır. o yüzden öncelikle hedef alınan bilişsel gelişim kavramları saptanmalı ve o doğrultuda dialoglar üretilmelidir.

ekoleli problemine yukarıda ki yazar çok güzel değinmiş aslında ama ben daha detaylı açıklamaya çalışayım; otizmli çocuklar her zaman iletişim kurmak amacıyla sözel ifadelerde bulunmazlar. bazen kendilerini rahatlatmak için tekrarlayıcı kelimeler,cümleler ve sesler çıkarabilir. bu ifadeler anlamlı ifadeler olabileceği gibi anlamsız ifadelerde olabilirler. bu sebep ile bu tekrar edici süreci desteklememek adına diyaloglarda verilen cihaz tarafından ard arda verilen cevaplar değişkenlik göstermesi faydalı olur.

örnek diyalog;
çocuk; elma nedir?
cihaz; elma bir meyvedir.

öğretmen; -elinde muz görsel eğitim kartı olduğunu düşünelim- bu nedir?
öğrenci; elma nedir? elma bir meyvedir.

şeklinde diyaloglara sebep olabileceği için çocuk ikinci kez; ''elma nedir?'' şeklinde sorduğunda; ''elma, ağaçta yetişen bir meyvedir.''
şeklinde alternatif cevaplar üretmesinde büyük fayda olacaktır.

ayrıca bir dipnot öneri olacak tasarlanan cihazın ifade edici dil becerisi gelişmemiş çocukların sesi olması mümkün olması durumunda çok büyük bir hizmet etmiş olacaksınız. bir örnek ile açıklamak gerekirse butonlara şartlandırılan çocuklar, ''tuvalete gitmeye ihtiyacım var'' butonuna bastığında cihaz bunu çocuk için sesli ifade edebilir. sosyal hayatta çocuğun bağımsızlaşmasının önünde ki önemli iletişim engellerinden biri için işlevsel çözüm olabilir. bunun eğitimde kartlar ile çalışılan metotları var ancak teknolojiden faydalanmak bu noktada çok daha verimli olabilir.

otizmli çocuklarımızla diyaloğu neden robotlar kuruyor, dediğim durum.
kendimiz zaten birer makinaya robota dönüşmüş durumdayız, hiç olmazsa ilgiye sevgiye muhtaç bu çocuklarımıza bunu gösterelim, onları da kendimiz gibi makinalarla baş başa bırakmayalım.
ıyi niyetle düşünülmüş bir proje, ancak olayın farklı açılardan da ele alınması gerektiğini düşünüyorum.

bütün otizmlileri doktor dizisinde gibi sanmak gibi bir yanılgıya düşürecek başlık.

öncelikle böyle bir proje için sorumluluk alan herkese teşekkür etmek isterim. diğer yazar arkadaşlarımız otizm spektrum bozukluğunu gayet güzel ve anlaşılır bir dil ile özetlemiş. ben uzun süredir otistik çocuklarla çalışan bir özel eğitim öğretmeni olarak bu güzel fikri biraz genişletmek istedim. otizmli bireylerdeki en temel problemlerden birisi iletişim. iletişim diyince birçoğumuzun aklına konuşmak gelsede konuşamayan çocuklar için kullanılan bir çok alternatif iletişim yöntemleri de var. tabi çok iyi düzeyde konuşma becerisine sahip olmasına rağmen otizmli çocuklar iletişim kurmaya karşı içsel motivasyonu olmadığı için çoğu zaman dili bu amaçla kullanmazlar. o yüzden yapılan robotun çok daha kapsamlı olması açısından aklıma gelen ilk şey diyalogları sizin belirlememeniz. ses kaydı yapılabilen ve gerektiğinde görsel eklenebilen bir robot farklı dil düzeyindeki her çocuk için kullanılabilir olacağı gibi çocuğun ifade edici dil becerilerini geliştirmek hatta etkileşim başlatma, sohbet etme gibi üst düzey dil becerilerini kazandırmak içinde çok yardımcı olabilir. anlattıklarımın havada kalmaması için şöyle örneklendirebiliriz;
ilk örneğimizdeki çocuk için hiç konuşamıyor bazı anlamsız sesler çıkarsada kelime düzeyinde bir ses çıktısı yok diyelim. dolayısıyla isteklerini bildirmek için işaret ediyor, ebevylerini çekiştiriyor yada ağlıyor bu aslında o çocuk için bir iletişim şekli aile ise yaptığınız robota çocuğun en çok istediği şeylerin resimlerini yükleyerek( en sevdiği oyuncağın, bayılarak yediği atıştırmalığın vb. ) bunlara çocuğun çıkarabildiği sesleri ekleyebilirler böylece çocuk oyuncak arabasını istediğinde annesine gelicek araba resmine dokunacak ve robottan "a" sesini duyacak annesi çocuğun duyduğu sesi söylemesi için tepki fırsatı verecek gerekirse model olacak ve çocuk "a" dediği anda arabayı ona verecek bu sayade çocuk artık araba istediğinde ağlamaktansa robotu kullanarak "a" demeyi öğrenecek. yani sahip olduğu dil becerisini iletişim için kullanmaya başlayacak
bir diğer örnekteki çocuk 2-3 kelimelik cümleler kurabilen fakat etkileşime giremeyen yada sohbet edemeyen birisi olsun robotumuz burdada çok etkili rol oynayabilir. aile robota çocuğun içinde bulunduğu ve hakkında konuşmak isteyebileceği resimler yükler. ( beraber gittikleri tatilden yada çocuğun doğum gününden bir kare gibi) ardından resimlere çocuğun dil seviyesine uygun cümleler kayıt eder ( tatilde denize girdim, pastam çok güzel vb.) anne ve çocuk karşılıklı oturur çocuk resmi görür robottan repliği duyar duyduğu repliği söylediğinde annesi etkileşimi sürdürür ve çocuğun kendiliğinden bir replik üretmesi için bekler örnek;

çocuk: tatilde denize girdim
anne: denizde dalgalar vardı
der ve çocuğa resimdeki güneşi gösterip bekler bakış atar. zamanla kayıtlı replikler silinir ve çocuk resmi gördüğünde etkileşimi robota ihtiyaç duyamadan kendisi başlatır. tabi bu silikleştirme olayı çok ayrı bir konu şimdi oraya girersek konu çok dağılabilir ama kullanım klavuzuna ekleyebileceğiniz şekilde açıklamamı isterseniz mesaj atabilirsiniz yardımcı olmak isterim.

uyguladığım bir çok farklı tekniği harmanlayıp aktarmaya çalıştım umarım başarabilmişimdir. sözlüğe yeni katıldım böyle bir başlık gördüğüm için çok mutlu oldum. hayata geçmesi dileğiyle sevgiler..