sevdalinka

boşnak aşk şiirlerine ve şarkılarına verilen isim. osmanlı döneminde beraber yaşayan farklı din ve dile mensup insanların birbiriyle yaptığı kültürel alışverişin en güzel örneklerindendir. farklı dinlere sahip insanların yaşadığı imkansız aşklar, gurbet, savaşa giden sevgilinin ardından hissedilenler, hastalığa kurban gitmiş aşklar gibi durumları konu alır. çoğu anonim şarkılardır, bosna'da ve diğer balkan halklarının müziğinde önemli yer tutar.
(bkz: himzo polovino) kanımca bu işin zirvesidir.

en güzel örnekleri için;
emina : hristiyan bir gencin, komşuları olan imamın kızı için yazdığı söylenir.
himzo polovina - u stambolu na bosforu: istanbul'da boğazın üstünde. istanbul'da ölen bir paşa için duyulan üzüntü anlatılır.
himzo polovina - snijeg pade na behar na voce: "izin verin herkes istediğini sevebilsin, oturabilsin sevdiğinin yanında; paşalar ya da subaşılar gibi" sözleri olan bir sevdalinka (:
(link: https://www.youtube.com/watch?v=bılrkktfocq&ab_channel=festıvalsevdalınke::halıd beslıc prolazı jesen)
safet ısovic - moj dilbere
zehra deovıc pjeva sevdalinke uz tamburaški orkestar

sevda şarkıları anlamına gelir.

bu müziğin birde sevdah metal olanı vardır emir hot - sevdah metal rhapsody

avusturya -macaristan yönetimi sırasında boşnaklar ; klarnet svireda (kavala benzer ) , gajda ,tulum ,diple ,ağız mızıkası veya armonika kullanmışlardır.
türkiyedeki boşnaklar ise en çok "akordeon ve gusta'yı " kullanmaktadırlar . gusta ,tek telli ve uzun saplı bir çalgıdır . ağaç oyularak çalgının gövde ve sapı birlikte yapılmıştır .şekli armudi yaprak biçimindedir . türkiye' ye yerleşen boşnakların diğer çalgısı "akordeon " ise yüzyıldır bu topraklarda kullanılmaktadır
piyano tuşlu olanına "armonika yada harmonika " denir .düğmeli olanına ise "dugmereta " denir .
bosna'daki "sevdah kelimesi ,türk dilinde aşkın ıstırabını ifade ediyor .benim de dinlediğim ezgilerde en çok hissettiğim duygu bu " aşk acısı " .bu şarkılarda bir türlü kavuşamamak var ,karşılıksız aşk var , dinleyene çok net yansıtılan duygular .
"sevdah " kelimesinin kökü ise arapça da "sawdah" kelimesinde bulunup " siyah safra"anlamına gelir. aşk acısını ,hüznü melankoliyi anlatır .insanın aşk acısına dayanamadığı noktada ölümle eşit olan aşk sarhoşluğunun içinde kaybolan bir aşk duygusuymuş .
sevdalinkalarda geçen " avlu ,çardaklı bahçe ,aşık penceresi ,ahşap oymalı kapılar " sevdalinka'nın alt yapısını oluşturan çok kültürlü .çok kimlikli bir kentli yaşam biçimini de anlatıyor.
orta ağır tempoda giden ve yoğun duygusal melodik hatlara sahip ,genellikle "hicaz " ya da "kürdi " gibi makamsal dizilerin bolca kullanıldığı ve melankoli duygusunun hakim olduğu sevdalinka'nın bilinen ilk örneğinin "bolest muje carevica olduğu söyleniyor .
boşnak kültürünün ayrılmaz bir parçası olmakla birlikte , hırvatistan , makedonya ,karadağ ve sırbistan dahil olmak üzere eski yugoslavya bölgesinde yayılarak sahiplenilmiştir.
bir çalgıyla beraber söylenmesi , hece vezninin kullanılması ,aşk ,kadın gibi konuların işlenmesi bakımından türküler ve sevdalinkalar benzerlik gösterir .bu benzerliklerin ;anadolu kökenli saz şairlerinin balkanları dolaşıp saz çalıp türkü söylemelerinin etkisiyle olduğunu söyleyebiliriz..bu iki türde de sevgili tipinin ortak özellikleri bulunur. sevdalinkalar aşk şarkıları olduğu için kadın ve kadının fiziksel özellikleri ,gözleri ve dudakları ,saçlarının tasviri geniş yer tutar .özellikle sevdalinkalarda sevgili " dilber " olarak nitelendirilir ..

bosna hersek'in geleneksel müziği, boşnakların halk müziği olarak bilinir.
sevda şarkıları olarak tanımlanır.

aynı isimde bir de ayşe kulin kitabı vardır. konusu ise boşnaklardır...

unutamadığım kitap. bir günde bitirmiştim. anneannem, kitabı elimden bırakmadığım için kızmıştı :)hiç unutmuyorum.